Նախաձեռնութեամբ Լիբանանի հայոց թեմի Ազգային առաջնորդարանի Տեղեկատուական բաժանմունքին, 24 յուլիսէն 2 սեպտեմբեր 2015, տեղի պիտի ունենայ Ազգային առաջնորդարանի ժողովներու, բաժանմունքներու եւ գործունէութեան ծանօթացման հարցազրոյցներու հաղորդաշար մը, որ պիտի ներկայացուի «Վանայ Ձայն»-էն, չորեքշաբթի օրերը, կէսօրէ առաջ ժամը 11:00-ին: Հարցազրոյցը կը վարէ «Վանայ Ձայն»-ի հաղորդավար Հուրի Փափազեան-Էմմիեան:

Առաջին յայտագիրը նուիրուած էր Ազգային սահմանադրութեան եւ Ազգային տուրքին: Այս գծով հարցազրոյցի մասնակիցն էր Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Ազգային վարչութեան ատենադպիր Տիգրան Ճինպաշեան: Հարցազրոյցը իր ամբողջութեամբ կը դարձնենք «Ազդակ»-ի ընթերցողներուն սեփականութիւնը:

Հ.- Ե՞րբ եւ ի՞նչ պայմաններու մէջ ստեղծուեցաւ Ազգային սահմանադրութիւնը:

Պ.- 1850-ական թուականներէն սկեալ, երբ հայութեան թէ՛ արեւելեան եւ թէ՛ արեւմտեան հատուածին մէջ զարթօնքի շարժում մը գոյութիւն ունէր, որուն պայմաններուն տակ նաեւ ազգային կեանքը կանոնակարգելու, զայն աղաներու, փաշաներու, ամիրաներու ազդեցութենէն դուրս բերելու ուղղութեամբ սկսաւ շարժում մը, որ կը կոչուէր էսնաֆներու շարժում: Անոնք աշխատաւոր, մտաւորական, կրթուած մարդիկ էին, որոնք եկան ըսելու, որ իրենց կեանքը տնօրինող օրէնքները, կանոնները պէտք է մշակուած ըլլան ժողովուրդին կողմէ եւ արժանանան հաւաքականութեան հաւանութեան: Օսմանեան կայսրութեան մէջ կ՛ապրէին բազմաթիւ ժողովուրդներ, որոնք տարբեր մշակոյթներ, սովորութիւններ, բարոյական տարբեր հասկացողութիւններ ունէին: Սուլթանը յարմար նկատեց, որ յոյն պատրիարքութեան կողքին, որ արդէն գոյութիւն ունէր, նաեւ հայերը ունենան պատրիարքութիւն մը, որ տնօրինէ հայ մարդու ընթացիկ կեանքը` ընտանեկան յարաբերութիւններ, ուսում, կրթութիւն, մշակոյթ… Վստահաբար այս բոլորին մէջ քաղաքական երեւոյթները տեղ չունէին: Այս ձեւով իւրաքանչիւր ազգութեան տրուեցաւ իր ներքին գործերը տնօրինելու իրաւունքը, որ կ՛իրականանար Սուլթանի անմիջական հսկողութեան տակ: Ներքին որոշակի ինքնավարութիւն մը կար այն բոլոր հարցերուն վերաբերեալ, որոնք քաղաքական բնոյթ չունէին եւ կ՛առնչուէին անհատական իրաւունքին: Օսմանեան կայսրութեան մէջ բնակող բոլոր հայերուն եւ Հայ եկեղեցւոյ դաւանակից ժողովուրդներու համար պատրիարքութիւնը գերագոյն իշխանութիւնն էր: Ամիրաները սուլթանական պալատին մօտիկ անձնաւորութիւններ էին, ունէին բարձր պաշտօններ, եւ որոնք յաճախ կը փոխուէին: Անոնք մեծ ազդեցութիւն կ՛ունենային, պատրիարք կը հանէին գահին վրայ ու կ՛իջեցնէին: Ուրեմն, այս բոլորին վերջ մը տալու նպատակ, 1850-ական թուականներէն սկսեալ շարժում մը սկսաւ, որուն իբրեւ արդիւնք` Օսմանեան կայսրութիւնը արտօնեց, որ հայերով յանձնախումբ մը կազմուի` կանոնագրութիւն մը մշակելու համար: Կանոնագրութեան կազմութիւնը երկար տարիներ տեւած է: Առաջին փորձը ներկայացուեցաւ պետութեան, որ չվաւերացուեցաւ, որովհետեւ նկատուեցաւ, որ կանոնագրութիւնը  պետութեան մէջ պետութիւն մը կը ստեղծէ: Կառավարութիւնը կազմեց յանձնախումբ մը, որ պատրիարքարանի յանձնախումբին հետ միասնաբար վերամշակեցին կանոնագրութիւնը, որ 1863-ին Սուլթանին կողմէ վաւերացուեցաւ ու կոչուեցաւ «Ազգային սահմանադրութիւն»: Մենք այդ կանոնագրութեան սահմանադրութիւն անունը տուած ենք, բայց մենք պետութիւն չէինք Օսմանեան կայսրութեան մէջ, որ սահամանադրութիւն ունենանք, սակայն օրին այդպէս յարմար գտած են: Այս սահմանադրութիւնը կը տնօրինէ հայութեան անձնական իրաւունքի հետ կապուած բոլոր խնդիրները, առաւել նաեւ` եկեղեցւոյ գործունէութեան հետ կապուած խնդիրներ:

Հ.- Հետագային կանոնագրութիւնը վերամշակուեցա՞ւ:

Պ.- Այո՛, կանոնագրութիւնը փոքր վերամշակումներու ենթարկուած է, բայց` ոչ հիմնական ձեւով: Այդ սահմանադրութիւնը գործադրութեան դրուելէն 5-6 տարիներ ետք առկախուեցաւ, ապա  վերահաստատուեցաւ: 1915-ին, սահամադրութիւնը անգամ մը եւս առկախուեցաւ, որմէ ետք Պոլսոյ պատրիարքութեան մէջ այս սահմանադրութիւնը չի գործեր:

Հ.- Որո՞նք են սահմանադրութեան հիմք ծառայող սկզբունքները:

Պ.- Նկատի ունենալով, որ պատրիարքը ընտրովի է, Ազգային Սահմանադրութիւնը մշակող մարդիկը Եւրոպայի մէջ տիրապետող ազատական ոգիէն թելադրուած` փաստօրէն մեր պատրիարքութեան գործունէութեան տուած են հանրապետական ձեւ, այլ խօսքով` գերագոյն ժողովը Ազգային Երեսփոխանական ընդհանուր ժողովն է, որ ազգին խորհրդարանն է, կազմուած է աշխարհականներէ եւ կրօնականներէ: Վեց եօթներորդը աշխարհականներ են: Ասի օրէնսդիր մարմինն է, որուն գլխաւոր պարտականութիւններն են պատրիարքարանի գործունէութեան համար տարեկան պիւտճէն քուէարկելը եւ գործադիր իշխանութիւն կազմելը:

Հ.- Որո՞նք են Ազգային Երեսփոխանական ժողովին պարտականութիւնները:

Պ.- Ազգային Երեսփոխանական ժողովն է, որ կը կազմէ «կառավարութիւն»-ը, կը հսկէ անոր գործունէութեան. ինքն է, որ կը մշակէ «երկիր»-ին հիմնական օրէնքները, կը քուէարկէ պիւտճէն: ինքն է, որ կը ճշդէ եկամուտները ու անոնց ծախսելու եղանակը: Առաջնորդի ընտրութիւնն ալ իր պարտականութիւնն է…

Հ.- Իսկ գործադիր իշխանութեան գործը…

Պ.- Գործադիր իշխանութիւնը ունէր երկու բաժին` մէկը Քաղաքական ժողովն է, որ խորքին մէջ քաղաքացիական պէտք էր ըլլար, որուն պարտականութիւնն է զբաղիլ պատրիարքութեան ոչ կրօնական տիպի բոլոր հարցերով` ընտանեկան, դատաստանական, ուսումնական, ընկերային, մշակութային, շինարարական… Երկրորդը Կրօնական ժողովն էր, որուն պարտականութիւնն էր զբաղիլ կրօնական գործերով` եկեղեցական արարողութիւններ, եկեղեցականներու պատրաստութիւն եւ անոնց գործունէութեան հսկողութիւնը: Այս երկու ժողովները երբեմն ունէին խառն պատասխանատուութիւններ. դատաստանական գործերու պարագային երկուքը միասնաբար որոշում կը կայացնէին եւ այդ ժողովը կը դառնար Խառն ժողով: Այդ Խառն ժողովը կը կոչուէր Ազգային վարչութիւն, որ պատրիարքութեան կառավարութիւնն էր, պատրիարքին նախագահութեան տակ: Դատաստական խորհուրդը ունէր եռաստիճան կազմուածք` նախադատ ատեան, վերաքննիչ ատեան, վճռաբեկ ատեան: Այս խորհուրդը կը գործէր անկախ: Իւրաքանչիւր ժողով ունէր իր դիւանը, ատենապետը: Քաղաքական ժողովը իր աշխատանքները լաւ ձեւով կատարելու համար իր կողքին կը ստեղծէր խորհուրդներ եւ վարչութիւններ, որոնք ազգային նախարարութիւններ էին` Ուսումնական խորհուրդ, Տնտեսական խորհուրդ, Ելեւմտական վարչութիւն, Կալուածոց տեսչութիւն, վանքերու յատուկ վարչութիւն:

Հ.- Ներկայիս Ազգային սահամանադրութիւնը ի՞նչ ձեւով կը գործէ, որոշ բաներ փոխուա՞ծ են, որովհետեւ պայմաններն ու ժամանակը փոփոխութեան ենթարկուած են:

Պ.- Օրին բոլոր տեսակի ընտրութիւնները եւ որոշումներու մէկ կարեւոր մասը պէտք էր վաւերացուէին օսմանեան պետութեան կողմէ: Եթէ շրջանի մը մէջ առաջնորդ մը ընտրուէր, այդ առաջնորդը իր պաշտօնը ստանձնելու համար պէտք ունէր սուլթանական հրովարտակի մը: Պատրիարքական ընտրութիւնը պէտք էր եւս վաւերացուէր: Երբ Օսմանեան կայսրութիւնը դադրեցաւ գոյութիւն ունենալէ, եւ կայսրութեան մէջ ապրող հայոց մէկ կարեւոր մասը եկաւ ու ապաստանեցաւ սփիւռքի մէջ, ուր նաեւ հաստատուեցաւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը, որ ժամանակին Սիսի մէջ գոյութիւն ունէր, կարգ մը կէտեր փոփոխութեան ենթարկուեցան: Կրօնական գետնի վրայ կաթողիկոսը շատ աւելի մեծ խօսք ունէր, բայց վարչական իմաստով այդպէս չէր: Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը Մերձաւոր Արեւելքի երկիրներուն մէջ հաստատուելէ ետք որդեգրեց Ազգային սահմանադրութիւնը, որ կ՛ենթադրէր շարք մը փոփոխութիւններ, ինչպիսին էր` Օսմանեան կայսրութեան հետ կապը: Այդ կէտերը դուրս հանուեցան եւ մշակուեցաւ: Գործադրութեան դրուեցաւ այն երկիրներուն մէջ, ուր համայնքային դրութեան գոյութեան պատճառով տակաւին Օսմանեան կայսրութենէն մնացած որոշ սովորութիւններ գոյութիւն ունէին, յատկապէս` Լիբանանը եւ Սուրիան: Աւելի ուշ Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը իր կանոնագրութիւնը մշակեց, որ կը բխի Ազգային սահմանադրութեան հիմնական սկզբունքներէն: Պատշաճեցում եղած է, բայց ժողովրդավարութեան հիմքերը անփոփոխ մնացած են:

Հ.- Ազգային տուրքի մասին ի՞նչ ըսելիք ունիք…

Պ.- Ազգային սահմանադրութիւնը երբ կազմաւորուած էր, քանի մը հիմնական սկզբունքներ դրուած էին: Ազգային ըլլալու յատկանիշներէն մէկը այն էր, ազգին կողմէ ընտրուած մարդիկ պէտք է ըլլան ազգային երեսփոխաններ: Հիմնական սկզբունքներուն մէջ մէկ հիմնական գաղափար կայ. ազգը, իբրեւ ամբողջութիւն, ազգայիններուն նկատմամբ պարտաւորութիւններ ունի` աղքատներու հոգատարութիւն, ուսում, մշակութային գործունէութիւն… Իսկ ազգայինները ազգին նկատմամբ երկու պարտաւորութիւն` մէկը այդ գործունէութիւնը կարելի դարձնելու համար ազգային տուրք վճարելն է, իսկ երկրորդը Ազգային վարչութեան կողմէ իրենց առաջարկուած գործերը սիրայօժար կատարելն է, մասնակցութիւն բերելն է: Սահմանադրութիւնը կը ճշդէ, որ իւրաքանչիւր ազգային պէտք է տուրք վճարէ իր կարողութեան համաձայն. շատ ունեցողը շատ պիտի տայ, մինչ քիչ ունեցողը քիչ պիտի տայ: Հիմա ալ այդպէս է: Լիբանանի պարագային, շուրջ 40 տարիներ առաջ Ազգային Երեսփոխանական ժողովի որոշումին հիման վրայ, ազգային տուրքէն գոյացած եկամուտներուն 90 առ հարիւրը կը յատկացուի ազգային վարժարաններուն: Երբ ազգային տուրք կը վճարենք, մենք մեր դպրոցներուն գումար կու տանք: Ի միջի այլոց, Լիբանանի թեմն ալ իր ներքին կանոնագրութիւնը մշակած է: Տեղ-տեղ Ազգային Սահմանադրութեան որոշ դրութիւններ ամբողջովին կնքուած են:

Հ.- Սահմանադրութիւնը որքանո՞վ այժմէական է ու իր նպատակին կը ծառայէ:

Պ.- Ժամանակին, երբ հետաքրքրութիւնները աւելի սուր էին, մանկութեան օրերուս կը յիշեմ, որ Ազգային Երեսփոխանական ժողովներու ընտրութիւններու ատեն ընտրապայքար տեղի կ՛ունենար: Պատերազմը, երկրի վիճակը եւ1950-ական թուականներուն ստեղծուած եկեղեցական տագնապը մղեցին, որ ժողովուրդը անտարբերո մօտեցումը ունենայ: Ճիշդ է, որ այդ ընտրութիւնները այսօր ալ տեղի կ՛ունենան, բայց ժողովրդային մասնակցութիւնը տկար է: Երբ ազգային մը պիտի մասնակցի ընտրութեան, ապա պէտք է Ազգային տուրքը վճարած ըլլաս: Այսօր այդ մէկը դժկամութեամբ կը կատարեն: Ազգայինները երբ գործ մը ունենան առաջնորդարանի հետ, ստիպուած կ՛ըլլան նախ իրենց պարտականութիւնը կատարելու` Ազգային տուրքը վճարելու: Այսպէս չէր անցեալին, բնականոն կերպով ազգայինները տարեկան դրութեամբ իրենց պարտականութիւնները կը կատարէին, ինչոր այսօր ալ այդպէս պէտք է ըլլայ:

Հ.- Իսկ կիներուն մասնակցութիւնը… 

Պ.- Անցեալին կիները Ազգային տուրք չէին վճարեր: Երբ կանոնագրութիւնը մշակուեցաւ, կիները սկսան ազգային երեսփոխան ընտրուիլ, խորհուրդներու անդամ դառնալ… Ուստի պատճառ չկայ, որ եթէ բոլոր իրաւունքները կը վայելեն, պարտաւորութիւններն ալ չունենան: Եթէ աշխատող է եւ եկամուտ ունի, պէտք է վճարէիր Ազգային տուրքը:

Հ.- Ինչպէ՞ս կը գնահատէք այս յայտագիրը, կը կարծէ՞ք, որ իր օգտակարութիւնը պիտի ունենայ:

Պ.- Անկասկա՛ծ: Ասիկա լաւ նախաձեռնութիւն է: Ժամանակի ընթացքին հաւանաբար պատերազմը իր դերը ունենացած է: Ազգային առաջնորդարանը իր կառոյցներով շատ կարեւոր գործ կը կատարէ: Լիբանանի մէջ համայնքային դրութիւն գոյութիւն ունի, եւ մեր առաջնորդարանը ունի իր պարտաւորութիւնները լաւ կատարելու համար պէտք ունի ժողովրդային հսկողութեան: Ծանօթացումը առաջին քայլն է: Լաւ է, որ մեր ազգայինները գիտնան ու յանձնառութեամբ մօտենան ազգային գործերուն:

Հարցազրոյցը վարեց` ՎԱՀՐԱՄ ԷՄՄԻԵԱՆ

«Կոկիկեան» հիմնարկի առաքելութեան ու աշխատանքներուն ծանօթանալու միտումով «Ազդակ» հարցազրոյց մը կատարեց «Կոկիկեան» հիմնարկի գործադիր տնօրէն Սոհէյլա Հայեքի հետ: Անդրադարձ կատարուեցաւ հիմնարկին հետապնդած նպատակներուն, ինչպէս նաեւ կրթանպաստ ստանալու դիմող համալսարանական ուսանողներու ընտրութեան համար որդեգրուած ձեւին ու նկատի առնուած արժեչափերուն: Հարցազրոյցը` ստորեւ:

«ԱԶԴԱԿ».- Ե՞րբ  հիմնադրուած է «Կոկիկեան» հիմնադրամը եւ ի՞նչ է անոր նպատակը

ՍՈՀԷՅԼԱ  ՀԱՅԵՔ.- Հիմնադրամը հիմնուած է 2008-ին, եւ առաջին կրթաթոշակները սկսած են տրուիլ 2009-ին: Աշխուժօրէն սկսած ենք գործել 2010-ին: Գլխաւոր նպատակը սկիզբէն եղած է հայերը աշխատանքի մղել պետական սպասարկութեանց մարզին մէջ: Ատիկա ունի քանի մը պատճառներ, որոնցմէ առաջինը այն է, որ որեւէ երկրի պետական սպասարկութեան մարզը առօրեայ դրութեամբ կը ծառայէ քաղաքացիներուն, անոնց կեանքին առնչուող բոլոր անհրաժեշտութիւններուն` ջուր, ելեկտրականութիւն, կենսոլորտի ապականութիւն, աշխատանքային պայմաններ, անվտանգութիւն եւ այլն կը կատարեն պետական սպասարկութիւնները, ուրեմն ասոնք բոլորը կարեւոր են: Եթէ պետական սպասարկութիւններուն մէջ ժողովրդավարական ներկայացուածութիւն չկայ, Լիբանանի նման երկրի մը մէջ, որ ընդհանրապէս բազմարհեստավարժ է, ուրեմն սխալ մը կայ սպասարկութեան պայմաններուն մէջ: Որովհետեւ, ինչպէս գիտենք, պետական մարզը հանրութեան կը բաժնէ պետութեան սահմանափակ ծառայութիւնները: Ոչ մէկ պետութիւն բաւարար միջոցները ունի բոլորին հասնելու: Ուրեմն ոչ ոք պէտք է ակնկալէ, որ պետական կառոյցներ գան, դուռը բախեն եւ չեք մը տան, այլ պէտք է պայքարիս ատոր համար: Եւ երբ դուն չունիս մէկը, որ կը ներկայացնէ քու համայնքդ Լիբանանի պէս երկրի մը մէջ, ուր բազմաթիւ համայնքներ կան, ուրեմն համակարգը կը ձախողի: Ասիկա մէկ երեւոյթն է, ժողովրդավարական երեւոյթը: Մեր համայնքին համար կարեւոր է, որ ներսը ձայն մը ունենանք: Եթէ խաղին մաս չես կազմեր, չես կրնար խաղը փոխել, ուրեմն անհրաժեշտ է ատոր մէկ մասը ըլլալ: Անշուշտ բոլոր համայնքներուն նման, մենք  ալ ունինք ընտրուած երեսփոխաններ եւ նախարարներ: Սակայն անոնք չեն գործեր մեր առօրեային համար անհրաժեշտ հարցերու ուղղութեամբ: Անոնք քաղաքականութեամբ կը զբաղին: Պետական մարզը ապաքաղաքական է եւ կ՛առնչուի հանրութեան, կ՛առնչուի մեր առօրեայ կեանքին եւ ծառայութեան: Ուրեմն այդ պատճառով մեր համայնքին համար կարեւոր է այդտեղ ներկայացուցիչներ ունենալը: Միւս երեւոյթը անշուշտ տնտեսական է: Մեր համայնքը այժմ կորսնցուցած է միջին դասակարգը, որ արտագաղթած է, մնացած են շատ հարուստները, եւ միւսները արհեստաւորներն են, որոնք պատերազմէն առաջ շատ լաւ եկամուտ ունէին,  սակայն այսօր ընկերութեան, ամէն բանի քայքայումէն ետք եւ արհեստագիտութեան յառաջդիմութեամբ, ինչպէս նաեւ յատկապէս Չինաստանէն աժան ապրանքներու ներածման իբրեւ հետեւանք, մանաւանդ Պուրճ Համուտի մէջ մեր արհեստաւորները այլեւս չեն կրնար բաւարար եկամուտ ունենալ եւ, որպէսզի հասնին վարձքի, կրթաթոշակի, ուտեստեղէնի վճարումներուն, կը սկսին դրամ փոխ առնել, եւ ասիկա մեր տնտեսութեան մէջ լուրջ խնդիրներ կը յառաջացնէ: Պուրճ Համուտի մէջ մենք լուրջ տագնապ ունինք, որովհետեւ բաւական դրամ չկայ: Սակայն եթէ պետական մարզին մէջ աշխատիմ եւ մնայուն աշխատավարձ ստանամ, այն ատեն կրնամ վարձքս վճարել, կրթաթոշակս փակել: Եթէ երեխաս հիւանդանայ, ես անոր համար դրամ կ՛ունենամ, եւ այսպէս այս մարդիկը ծախսելու դրամ կ՛ունենան: Միւս երեւոյթը առողջապահութեան հարցն է: Մենք չենք ապրիր երկրի մը մէջ, որ իր բոլոր քաղաքացիներուն առողջապահութեան ապահովագրութիւն կը հայթայթէ: Եթէ դուն տեղ մը պաշտօնեայ չես, դուն չունիս այդ ապահովագրութիւնը: Ուստի կան մարդիկ, որոնք ոչ միայն նիւթական դժուարութիւն ունին, այլ նաեւ` առողջապահութեան խնդիրներ, որովհետեւ նիւթապէս ի վիճակի չեն բժիշկի այցելելու: Եւ պետական մարզին միանալը, ոչ միայն շարունակական, մնայուն աշխատավարձ եւ եկամուտ կը հայթայթէ, այլեւ առողջապահութեան մնայուն ապահովագրութիւն կը տրամադրէ ոչ միայն աշխատաւորին, այլեւ` անոր մօր, հօր, եղբօր, քրոջ, մեծ հօր, մեծ մօր, վաղուան երեխաներուն, որոնց կրթաթոշակները եւս կը վճարէ:

Պետական մարզը լիուլի շահաբեր է տարբեր առումով:

Մենք ասոր նախաձեռնեցինք, որովհետեւ հիմնադրամի հիմնադիր Միշել Կոկիկեանը որդին է դեսպան Ժան Կոկիկեանի, որ միացած էր արտաքին գործոց նախարարութեան, ֆրանսական խնամատարութեան աւարտէն կարճ ժամանակ մը ետք: 1946-ին արտաքին գործոց նախարարութիւն մտաւ աշխատելու եւ պաշտօնի բարձրացումներ ունենալով, եղաւ առաջին` մինչեւ այսօր ասպարէզով միակ դիւանագէտը Լիբանանէն հայկական ծագումով: Ան դեսպան եղաւ, Լիբանանը ներկայացուց բազմաթիւ երկիրներու մէջ` լատինամերիկեան, եւրոպական, Չեխոսլովաքիա, Յունաստան, հիւպատոս եղաւ Իրանի մէջ, ան երկու նստաշրջանի համար Լիբանանը ներկայացուց ՄԱԿ-ի մէջ` իբրեւ տնտեսական խորհուրդի ղեկավար: Ան գիտակցեցաւ, որ իբրեւ այս երկրի քաղաքացիները` մենք պէտք է աշխուժօրէն ծառայենք անոր, եւ ոչ միայն գիտնանք, թէ քաղաքացիական իրաւունքներ ունինք, այլ լաւ արաբերէն գիտնալով` հասկնանք մեր իրաւունքներուն վերաբերող յօդուածները:  Մենք նախ պատասխանատուութիւն ունինք եւ պէտք է աշխատինք այս երկրին համար: Ասիկա մեր երկիրն է, մենք պէտք է ծառայենք ատոր, նաեւ մեր համայնքին ծառայենք` աշխատելով պետական մարզին մէջ: Ուրեմն այդ պատճառով է, որ Միշել Կոկիկեանն ու ես, երբ Լիբանան եկանք,  այս հիմնադրամը ստեղծեցինք, մենք հինէն բարեկամներ էինք, ան ինձմէ խնդրեց մասնակից ըլլալ այս նախաձեռնութեան:

«Ա.».- Հիմնադրամը գործունէութիւն կը ծաւալէ միայն Լիբանանի՞, թէ՞ այլ երկիրներու մէջ ալ:

Ս. Հ.- «Կոկիկեան» հիմնադրամը ունի ամերիկեան մասնաճիւղ մը, ուր կրթաթոշակներ կը յատկացուին «Տիուք» համալսարանին մէջ օտար ուսանողներու, որովհետեւ Միացեալ Նահանգներու մէջ ուսումը շատ սուղ է եւ Միացեալ Նահանգներու քաղաքացիներուն համար կան բազմաթիւ օժանդակող ծրագիրներ, կրթաթոշակի, վարկերու դրութիւններ, որոնք օտար ուսանողներուն տրամադրելի չեն: Ուրեմն այդ օտար ուսանողներուն համար միայն հաստատուած է կրթաթոշակ, մինչ Լիբանանի մէջ հիմնադրամը կրթաթոշակ կը յատկացնէ` նպատակ ունենալով պետական մարզին մասնակցութիւնը:

«Ա.».- Կրթութեան յառաջդիմութեան կողքին,  Լիբանանի մէջ գետնի վրայ ալ ներդրումներ կ՛ընէ՞ք:

Ս. Հ.- Լիբանանի մէջ միայն կրթութեան եւ պետական մարզն է: Այս երկուքին մենք կը նուիրուինք:

«Ա.».- Ինչպէ՞ս կ՛ընտրէք ձեր ուսանողները, որո՞նք են  չափանիշները, պայմանները:

Ս. Հ.- Կրթաթոշակը, ինչպէս ըսի, միայն միջոց մըն է` նպատակ մը իր աւարտին հասցնելու: Հիմնադրամին դիմելու համար առցանց դիմումնագիր կայ: Դիմումնագիրը, որ մեզի կու գայ, software ծրագիրի կը մտնէ: Մենք ունինք յատուկ պատրաստուած ծրագիր մը, որ նկատի կ՛առնէ դպրոցական արդիւնքները, արաբերէնի մակարդակը, ընտանիքին նիւթական վիճակը եւ գրութեամբ կամ հարցումներով ծառայելու կոչումը, ունակութիւնը, աշխատելու երկրին համար: Եթէ աշակերտը անցնի software ընտրութեան բաժինը, այսինքն երբ ստանայ որոշ տոկոս մը, մենք կը սերտենք պարագան եւ հարցազրոյցի կը հրաւիրենք զայն:

Մենք ունինք ընտրութիւն կատարող յանձնախումբ մը` պետական մարզէն, համալսարանէն, հիմնադրամէն: Յանձնախումբի անդամներն են` դոկտոր Պերճ Հաճեան, ան կենսոլորտի նախարարութեան ընդհ. տնօրէնն է, Հայկազեան համալսարանի նախագահ  Փոլ Հայտոսթեան, դոկտոր Սիւզի Սեմերճեան, Զիատ Հայեք, դոկտոր Ֆատի Եարա: Այնպէս որ, մենք տարբեր անկիւններէ պատկերացում կ՛ունենանք, բայց յատկապէս մենք կը փնտռենք անձ մը, որ իսկապէս հետաքրքրուած է երկրին եւ իր համայնքին ծառայելով: Որովհետեւ այս կրթաթոշակները թէեւ կը յատկացուին անհատներու, սակայն անհատներու համար չեն, այլ` համայնքին, երկրին:

«Ա.».- Ուսանողներուն համար վարժանքի ծրագիրներ կ՛իրագործէ՞ք:

Ս. Հ.- Ուսանողները երբ մեզի հետ են, կարողութիւններու ուսուցման վարժանքներ կ՛ընենք: Այսինքն կանոնաւոր,  հետեւողական հիմքերով վարժութիւններ կ՛ընեն` ժամանակի դասաւորման, բանակցութիւններու, տագնապներու լուծման, ծրագիրի մշակման: Իբրեւ ծրագիրի մշակման վարժութիւն` 2013-ին անոնք պատրաստեցին եւ գործադրեցին Պուրճ Համուտի համար վերամշակման ծրագիր մը, որուն ծիրին մէջ հաւաքեցինք թուղթեր, մետաղներ եւ այլն, եւ միաժամանակ մեր ուսանողները իրազեկման, ծանօթացման գիտելիքներ տուին չափահասներու եւ երեխաներու: Ամբողջ այդ տարուան ընթացքին եւ անցեալ տարուան գարնան մենք կազմակերպեցինք արուեստի արտասովոր ցուցահանդէս մը, ուր մենք հրաւիրեցինք լիբանանցի 40 արուեստագէտներ` արձանագործ, գեղանկարիչ, լուսանկարիչ, շարժապատկերի բեմադրիչ, ձեւագէտ: Ամէն ինչ պատրաստուած էր վերամշակելի նիւթերէ: Մեր համայնքէն մասնակցողներու շարքին էին` Րաֆֆի Ետալեան, Կիւլեն, Միրէյ Կոկիկեան եւ այլն: Արուեստի այս գործերուն նկարները կը գտնուին համացանցին մէջ: Շատ յաջող ցուցահանդէս մըն էր: Տասը օր ամէն գիշեր կեդրոնը բաց էր մինչեւ գիշեր, որովհետեւ մարդիկ կը շարունակէին այցելել: Եւ ասոնց մասին ուսանողները գրեցին` իբրեւ իրենց կարողութիւններու ուսուցման վարժանքին մէկ մասը` ինչպէս մշակել ծրագիր մը, ինչպէս կազմակերպել, կառավարել ծրագիր մը:

Ապա մենք նախ ունեցանք քաղաքացիական ծառայութեան քննութեան աշխատանքի պատրաստութիւն, որովհետեւ քաղաքացիական ծառայութիւնը զինեալ ուժեր չէ, այլ պարզապէս` քաղաքացիական ծառայութիւն: Պաշտօնեաները կ՛ընդունի Քաղաքացիական ծառայութեան խորհուրդը, բաւական ծանր մուտքի քննութիւններով: Ատոր լաւ կողմը այն է, որ անոնք կը յայտարարեն քննութեան նիւթերը, ուրեմն կարելի է պատրաստուիլ: Այս տարի մենք նաեւ վարժութիւններու համար հրաւիրեցինք չորս անձեր, որոնք հիմնադրամին մաս չեն կազմեր, եւ որոնց անունները մենք գտանք երկրորդ հանգրուանի քննութիւններուն յաջողածներու ցանկին մէջ եւ զանոնք երրորդ հանգրուանին պատրաստելու համար երեք շաբաթ ժամանակ ունէինք: Անոնք եկան, հետեւեցան վարժութիւններուն, եւ յոյսով ենք, որ անոնք ալ կը յաջողին: Այնպէս որ, մենք հիմա շատ երջանիկ ենք: Ասիկա կը նշանակէ, որ առաջին անգամ ըլլալով, այս ծրագիրը սկսելէն ի վեր, մենք սկսած ենք գործել երկար ճամբով: Փոխանակ ընտրելու անձեր, որոնք պատրաստ են պետական մարզին մէջ աշխատելու, մենք սկսանք յատկացնելով կրթաթոշակներ եւ միաժամանակ խօսելով, անոնց բացատրելու կրթաթոշակին նպատակները, եւ մարդիկ սկսան ընդունիլ պետական սպասարկութեան մարզ երթալու գաղափարը, որովհետեւ ատիկա նախապէս շատ լաւ դիմագիծ չունէր: Տխուր կողմը այն է, որ մենք միայն մէկ պետական մարզ ունինք եւ բազմաթիւ առումներով  անիկա կը ձախողի, սակայն կան նաեւ յաջողութիւններ, որոնց մասին գրեթէ չի խօսուիր, որովհետեւ, առաջին` մենք չենք անդրադառնար, որ մեր պետական մարզին մէջ ի՛նչ գանձ ունինք. երկրորդ` մենք չենք կրնար այդ մարզով հրապուրել որակեալ, լաւ մարդիկ,  այնքան ատեն որ այդ համակարգը ձախող կ՛անուանենք: Ոչ ոք կ՛ուզէ ձախող խումբի մը մաս կազմել: Բայց իսկապէս ձախող խումբ չէ: Իսկապէս փայլուն աստղեր կան, ինչպէս` դոկտոր Պերճ Հաճեանը, Մարալ Թիւթէլեան-Կիտանեանը, Մարիա Նալպանտեանը: Ասոնք մեր համայնքէն են, գիտենք: Անոնք աստղեր են պետական մարզին մէջ: Անոնց նման բազմաթիւ ուրիշներ կան, բայց ոչ ոք կը խօսի անոնց մասին: Մարդոց համար աւելի հաճելի դարձած է խօսիլ թերութիւններու մասին: Անշուշտ կան թերութիւններ, կարգ մը նախարարութիւններու մէջ` փտածութիւն: Եթէ նոյնիսկ ըսենք, որ 50 առ հարիւրով ձախող է, թէեւ այդպէս չէ, պէտք է նաեւ խօսինք այն 50 առ հարիւրին մասին, որ իսկապէս կը յաջողի: Անոնք իսկապէս հիանալի աշխատանք կը կատարեն: Նոյնիսկ ելեկտրականութիւնը եւ ջուրը, որոնց մասին բոլորը կը դժգոհին, հրաշքի համազօր են: Պետական մարզը մեծ աշխատանք կը  կատարէ, եւ համակարգը կարիք ունի նոր արեան: Այդ պատճառով մենք պէտք է քարոզչութիւն ընենք, թէ որքա՛ն լաւ է ատիկա, որպէսզի կարենանք լաւ արիւն ներարկել ատոր:

«Ա.».- Ի՞նչ են հիմնադրամին ապագայի ծրագիրները:

Ս. Հ.- Մեր ծրագիրն է կարելի եղածին չափ հաղորդակցիլ,  կապի մէջ ըլլալ համայնքին հետ, որպէսզի գիտնանք, թէ ի՛նչ կը մտածեն, իրենց բացատրենք, թէ ի՛նչ է պետական մարզը, որուն մէջ միշտ աշխատանք կայ, անկախ անկէ, թէ ի՛նչ ճիւղ ուսանած ես, ի՞նչ է մասնագիտութիւնդ: Ուրեմն մեր ծրագիրն է միջոցներ գտնել` պետական մարզը աւելի մանրամասնօրէն ներկայացնելու համայնքին: Ինչպէս ըսի, մենք ունէինք դեսպան մը, դեսպան Կոկիկեանը, որ համայնքին փայլող աստղերէն էր, եւ որ պետական մարզին մէջն էր, եւ մենք ունինք օրինակները, որոնք տուի, ուրեմն մարդիկ կրնան վստահութիւն ունենալ պետական մարզին հանդէպ, եւ ատիկա շատ մեծ տարբերութիւն կ՛ընէ, եթէ նիւթական դժուարութիւն ունիս: Աշխատանքի ժամերը առաւօտեան 8-էն մինչեւ կէսօրէ ետք ժամը 2-ն են: Ասիկա շատ նպաստաւոր է տարբեր աշխատանքներ եւ ընտանեկան պայմաններ ունեցողներուն համար: Յառաջ ընթանալով` ես կ՛ուզեմ բաց զրոյց ունենալ պետական մարզին վերաբերեալ եւ այն փաստին մասին, որ ասիկա մեր երկիրն է: Մենք պէտք է պահպանենք, զօրացնենք մեր արմատները: Պէտք է միասնաբար մնանք` գիտնալով, որ ասիկա մեր երկիրն է, եւ որքան ստացած ենք անկէ, պէտք է վերադարձնենք անոր: Իսկ եթէ չենք ստացած, պէտք է գտնենք միջոցները ստանալու: Կան բազմաթիւ բաներ, որոնց մասին տեղեակ չենք, գիտէ՞ք, որ եթէ հիւանդ էք եւ ապահովագրութիւն չունիք, դրամ չունիք, ինչի ալ կարիք ունենաք, կրնանք դիմել առողջապահութեան նախարարութիւն եւ առանց վճարումի բուժում կրնաք ստանալ: Ուրեմն պէտք է դիմէք նախարարութիւն, սակայն ատոր համար անհրաժեշտ է, որ արաբերէն գիտնաք, խօսիք, կարդաք: Ասիկա կարեւոր է: Արաբերէնը կարեւոր լեզու մըն է: Այս երկրի բոլոր օրէնքներուն լեզուն է:  Մեր իրաւունքները պաշտպանելու համար պէտք է գիտնանք լեզուն եւ սորվեցնենք մեր զաւակներուն, միաժամանակ բնաւ պէտք չէ մոռնանք մեր արմատները, մեր լեզուն, մեր սովորութիւնները: Երկրի նախարարները մեր նախարարներն են, խորհրդարանը մերն է, ասոնք մեր փողոցներն են, ոչ միայն Պուրճ Համուտի պարագային, այլ` բոլոր շրջաններու մէջ: Ասիկա մեր երկիրն է, պէտք է զգանք եւ ուրիշներուն զգացնենք ատիկա:

Ուրեմն մինչեւ յառաջիկայ քանի մը ամիսները կ՛ուզեմ, որ աշխատանք  փնտռողները ներկայանան ինծի եւ ըսեն. «Ասոնք են իմ փաստաթուղթերս, այս է իմ ուսումս, ինծի համար աշխատանք մը կա՞յ. կրնանք պետական մարզի կայքին մէջ փնտռել եւ անմիջապէս կրնանք գտնել` ըստ վկայականներու, երթալ,  վարժութիւններ ընել, քննութիւն տալ եւ ընդունուիլ աշխատանքի: Եւ որեւէ ատեն կրնանք ձգել գործը, հանրային սպասարկութեան մէջ աշխատիլը չի նշանակեր, որ այլ աշխատանք չես կրնար ունենալ: Աշխատանք գտէք պետական մարզին մէջ, ձեր աշխատավարձը ապահովեցէք, ձեր ամբողջ ընտանիքը ապահովագրեցէք, ձեր զաւակներուն կրթաթոշակները ապահովեցէք: Ապա եթէ մէկը ձեզի աւելի լաւ աշխատանք տայ, ներկայացուցէք ձեր հրաժարականը եւ գացէք այդ աշխատանքին: Բայց մինչ այդ անօթի մի՛ մնաք, հանրախանութի մէջ վաճառող մի՛ ըլլաք, եթէ տնտեսագիտութեան վկայական ունիք: Ձեր վկայականին համեմատ աշխատանք մը կրնաք գտնել եւ ապահովուիլ: Այս է պատգամը, զոր ես կ՛ուզեմ հասցնել ժողովուրդին, որ` մենք հանրային սպասարկութեան մարզին մէջ աշխատանք գտնելու աղբիւր ենք եւ մենք ունինք միջոցները եւ նպատակը` վարժեցնելու եւ պատրաստելու: Շատ մը պարագաներու մինչեւ 44 տարիքը, կարգ մը պարագաներու մինչեւ 35 տարեկան մարդիկ կրնան պետական մարզին մէջ աշխատանք գտնել, եւ մենք պատրաստ ենք օգնելու:

Անգլերէնէ թարգմանեց`
ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԵՐԵԱՆ

Հարցազրոյցը վարեց` ԷԼՕ ՀԵՐԿԵԼԵԱՆ

Ժան Պօղոսեան

Անցնող դարու կէսերուն մտայղացքային արուեստը իրեն հետ բերաւ բազմաթիւ նորութիւններ, նոր արտայայտչաձեւեր, որոնք մեծ մասամբ կը պարունակէին նաեւ մարդասիրական պատգամ մը: Անոնք երբեմն օգտագործեցին նաեւ կրակը իբրեւ արտայայտչամիջոց, սակայն անոնցմէ ոեւէ մէկը կրակը չորդեգրեց իբրեւ ստեղծագործական լեզու: Այդ մէկը ի կատար ածեց Ժան Պօղոսեանը, որ կրակի միջոցով կրցաւ ի յայտ բերել կերպարուեստի նոր տեսակ մը, ուր «գեղանկարչութիւնն» ու «քանդակը» իրագործուած են կրակով: Իր վրձինն ու դուրը եղած է կապոյտ բոցահանը (blue torch): Եղեռնի հարիւրամեակի առիթով «Պէյրութ էքզիպիշըն սենթըր»-ի մէջ, Սոլիտէրի եւ Հայոց ցեղասպանութեան հարիւրամեակի Լիբանանի Կեդրոնական մարմինին կազմակերպած ցուցահանդէսին առիթով Պէյրութ կատարած իր այցելութենէն օգտուելով` Ժան Պօղոսեանի հետ ունեցանք հետաքրքրական հարցազրոյց մը, զոր կու տանք ստորեւ:

«ԱԶԴԱԿ».- Խօսինք ձեր այրելու փիլիսոփայութեան մասին: Այրելու «մանիֆեստ»-ի մասին: Ինչպէ՞ս սկսաք ստեղծագործել այս միջոցով:

ԺԱՆ ՊՕՂՈՍԵԱՆ.- Ես ոսկերիչ մըն եմ: Վեց տարեկանէս մինչեւ տասներկու տարեկան հայրս ձեւաւորող մը վարձած էր ինծի համար, Վարդիվառը, որ կահոյքի ձեւաւորող վարպետ մըն էր: Երբ մեծցայ, սկսայ աշխատիլ ոսկերչական ձեւաւորման ուղղութեամբ: Արուեստը յետոյ միայն եկաւ: 37 տարեկանիս նկարակալ մը գնեցի ինը տարեկան տղուս համար, որ բնաւ չգործածեց: Արուեստի որեւէ կրթութիւն չեմ ստացած: 1975-ին, երբ Լիբանանը ձգեցի, անկէ ետք է, որ յայտնաբերեցի արուեստի աշխարհը:

Գրադարան

«Ա.».- Ինչպէ՞ս զարգացուցիք արուեստի մասին ձեր գիտելիքներն ու ունակութիւնները:

Ժ. Պ.- Տասնհինգ տարի յաճախեցի Պելճիքայի ակադեմիան: Ցերեկը կ՛աշխատէի ոսկերչութեան մէջ, գիշերը կը յաճախէի ակադեմիա: Փորձեցի ու ծանօթացայ արուեստի տարբեր տեսակներու` քանդակ, լուսանկարչութիւն, ձեւաւորում, գծագրութիւն եւ այլն: Բնաւ չդադրեցայ ակադեմիա յաճախելէ: 600 մեթր տարածութեամբ արուեստանոց մը ունիմ, որ անցեալին ծառայած է իբրեւ գոմ:

«Ա.».- Ինչո՞ւ կամ ինչպէ՞ս կրակը ընտրած էք իբրեւ արտայայտուելու միջոց:

Ժ. Պ.- Փնտռտուքներուս ընթացքին փորձած եմ կերպարուեստի բոլոր ծանօթ դպրոցները: Յետոյ անցած եմ ժամանակակից արուեստի: Ապա փորձարկած եմ վերացական արուեստը, ուր գտայ ազատութիւնս` ի տարբերութիւն ոսկերչական կարգապահութեան:

«Ա.».- Իսկ կրա՞կը…

Ժ. Պ.- Կրակի օգտագործումը սկսաւ փորձառական նպատակներով: Այրելու միջոցով ամէն ինչի կրնայի հասնիլ ու յայտնաբերել կտաւի ու ներկի փոխազդեցութիւնը` հակակշռելով պաստառի ու նկարի փոխներգործութիւնը:

«Ա.».- Կրնա՞ք  քիչ մը աւելի մանրամասնել:

Ժ. Պ.-  Ոսկերչութեան մէջ արդէն կ՛աշխատէի ու կը տիրապետէի կրակի լեզուին, կապոյտ բոցահանի (blue torch) օգտագործմամբ: Հետաքրքրական էր հետեւիլ հալելու գործընթացին, թէ ինչպիսի՛ զարգացումներ կրնային տեղի ունենալ` գոյներու փոփոխութիւն, ձեւի ու ծաւալի այլափոխում, պղպջակներու յառաջացում, կապոյտի երանգներէն մինչեւ… սեւ:

«Փիւնիկ» գիրքի քանդակ

«Ա.».-  Ինչպէս ոսկերչութեան, նոյնպէս ալ արուեստի մէջ կը կարծէ՞ք, որ դիւրութեանբ կարելի եղաւ նուաճել այրելու թեքնիքը:

Ժ. Պ.-  Հինգ տարի պէտք եղաւ «մարզուելու» համար կրակի թեքնիքին մէջ, նկարելով ու ձեւաւորելով կրակի «վրձին»-ով: Որքան աւելի կը փորձարկէի կրակը` իբրեւ արտայայտման միջոց, այնքան աւելի կը յայտնաբերէի, թէ աւելիին կրնայի հասնիլ, բան մը, զոր բնաւ չէի փորձարկած:

«Ա.».- Արուեստի ո՞ր բնագաւառին մէջ դուք ձեզ կը դրսեւորէիք առաւելաբար:

Ժ. Պ.-  Կրակի օգտագործումէն առաջ ես վերացական արտայայտչապաշտութեան հետեւորդ մըն էի: Այժմ որքան կը խորանամ այրելու թեքնիքին  մէջ, կը զգամ, որ արուեստի տարբեր տեսակներ կրնամ իրագործել այրելու տարբեր մակարդակներով կամ աստիճաններով: Երբեմն միայն ծուխը կ՛օգտագործեմ: Նկարչութեան կողքին, կ՛աշխատիմ նաեւ քանդակի վրայ:

«Ա.».-  Ինչպիսի՞ քանդակներ ունիք:

Ժ. Պ.-  Առաւելաբար գիրքեր կ՛այրեմ ու կը վերածեմ զանոնք ապրող քանդակներու: Պէյրութի «Ֆենիսիա» պանդոկի նախասրահին մէջ ունիմ «փիւնիկեան» գիրքի քանդակ մը:

«Ա.».-  Անցնելէ առաջ այլ թեմայի մը, որ կը փափաքինք արծարծել ձեզի հետ, ըսէք խնդրեմ, թէ արուեստը ի՞նչ կը բնորոշէ ձեզի համար:

Ժ. Պ.-  Արուեստը եղած է իմ կեանքիս մէկ մասնիկը` 30 տարիներէ ի վեր: Արուեստը այն բնագաւառն է, ուր ես կը փափաքիմ գտնուիլ, ան ուժ կու տայ ինծի,  մանաւանդ որ կրակով արուեստ կերտելը կը տարբերի արուեստի այլ տեսակներէ քանի մը պատճառներով. կրակը շատ արագ գործընթաց է, պէտք է իմանալ, ո՛ւր դադրեցնել այրելու արարողութիւնը, մէկ խօսքով` սխալիլը արտօնուած չէ:

«Ա.».-  Ի՞նչպիսի միջոցներու կը դիմէք հակակշռելու կրակը` հասնելու համար ձեր նպատակին:

Ժ. Պ.- Կրակին զուգընթաց կ՛օգտագործեմ այլեւայլ նիւթեր ու միջոցներ. ջուրը, օրինակի համար, մաս կը կազմէ այրելու գործընթացին. ջուրի միջամտութիւնը անհրաժեշտ է մարելու կամ դանդաղեցնելու համար բոցը:

«Ա.».- Անցնելով երկրորդ թեմային` խօսինք «Պօղոսեան հիմնադրամ»-ի մասին ընդհանրապէս, եւ անոր ծաւալած գործունէութեան`  մասնաւորաբար:

Ժ. Պ.-  Մենք հասակ առած ենք ընտանիքի մը մէջ, որուն սկզբունքը եղած է իր ունեցածը կիսել ժողովուրդին հետ` մեծ տօներուն օգտակար դառնալով մարդոց:

Կիզակէտ

«Ա.».- Պօղոսեան ընտանիքի արմատները ուրկէ՞ կու գան:

Ժ. Պ.-  Իմ հօրենական պապս  տեղահանուած է Մարտինէն եւ հասած` Հալէպ: Հայրս ծնած է Հալէպ եւ ընտանիքի հիմը դրած նոյն քաղաքին մէջ: Ես ծնած եմ հոն, բայց ապրած` Պէյրութ:

«Ա.».-  Կրնա՞ք տեղեկացնել, թէ ի՛նչ նպատակներու եւ ո՞ր երկիրներու մէջ կը ծաւալի «Պօղոսեան հիմնադրամ»-ին գործունէութիւնը:

Ժ. Պ.-  Մէկէ աւելի բնագաւառներ, բայց մեծամասամբ մեր յատկացումները ուղղուած են դէպի Հայաստան: 1988-ի երկրաշարժէն ետք Հայաստան գացինք եւ կազմեցինք մեր գործունէութեան յատակագիծը հաստատելով ամէնամեայ մրցանակներ կամ հովանաւորելով ծրագիրներ:

«Ա.».-  Կրնա՞ք թուել քանի մը հատը:

Ժ. Պ.-  Մենք կը տրամադրենք նախագահական մրցանակը: Կառուցած ենք նախագահական պալատի այգին: Ըմպելի ջուր հասցուցած ենք Թալին: Կը հոգանք Ջաւախքի Հայ քոյրերու դպրոցը: Մեր յաջորդ ծրագիրներէն է սիրահարներու այգիի բարեզարդումը: Ունինք այլ ձեւի ծրագիրներ եւս:

«Ա.».- Ինչպիսի՞:

Ժ. Պ.-  Իրագործած ենք Ժընեւէն հայ այլ գործարարներու հետ միացեալ նախաձեռնութիւններ աւելի ընդարձակելու համար մեր յատկացումներու ծիրը:

«Ա.».-  Աւելցնելիք այլ կէտեր ունի՞ք:

Ժ. Պ.-  Հայաստանէն դուրս մենք մէկ ծրագիր կը հովանաւորենք Պէյրութի մէջ, Մեսրոպեան թեքնիք դպրոցն է, որ կ՛արդարացնէ իր գոյութիւնը թէ՛ նիւթապէս եւ թէ՛ գիտելիքներ ջամբելու առումով. ան նոյնիսկ կը հաւասարակշռէ Մեսրոպեան վարժարանի բացերը:

«Ա.».- Քանի մը խօսք ալ` «Վիլլա Էմփեն»-ի (Villa Empain) մասին:

Ժ. Պ.-  «Վիլլա Էմփեն»-ը 1930-1934 «Արթ տէքօ»-ի ոճով, 3000 մեթր տարածութեան վրայ կառուցուած կոթողային բնակարան մըն է, զոր լքուած վիճակի մէջ «Պօղոսեան հիմնադրամ»-ը 2006 թուին կը գնէ: Իմ փափաքս էր արուեստներու եւ երկխօսութեան միջոցով Արեւելքի եւ Արեւմուտքի միջոցով կեդրոնի մը վերածել զայն:

«Ա.».-  Ի՞նչ զարգացումներէ անցած է վիլլային բարեփոխումը:

Ժ. Պ.- Այցելեցի 150 թանգարաններ` գտնելու համար իմ փնտռած թանգարանս: Ներշնչուած էի մասնաւորաբար Նիւ Եորքի «Ֆրիք» թանգարանէն: Ուսումնասիրեցի եւ այցելեցի «Կիւլպէնկեան» հիմնադրամը եւս:

«Ա.».-  Ե՞րբ սկսաք ձեր գործունէութեան:

Ժ. Պ.-  2012-էն սկսեալ «Պօղոսեան հիմնադրամ»-ը Պէյրութի մէջ մրցանակ յայտարարած է երեք տաղանդաւոր երիտասարդներու արուեստի տարբեր բնագաւառներու մէջ:

«Ա.».-  Ի՞նչ պատգամ ունիք մեր ընթերցողներուն:

Ժ. Պ.- Մենք կը ձգտինք արուեստի ճամբով մտայնութեան փոփոխութեան: Մենք խաղաղ միջոցներով պէտք է ձգտինք առաջ անցնիլ` հասնելու համար Ցեղասպանութեան ճանաչման:

«Ա.».- Յաջողութիւն կը մաղթենք ձեզի այս իւրայատուկ արուեստի բնագաւառին մէջ:

Ժ. Պ.- Յաջողութիւն նաեւ ձեզի եւ «Ազդակ»-ի ողջ անձնակազմին:

Սփիւռքի տարբեր գաղութներէ ուսանողներու համար հայկական առողջ ու դաստիարակիչ մթնոլորտ ստեղծող, իրենց հայկական ինքնութեամբ եւ արժէքներով հպարտ ըլլալու մղող, հայրենիքին եւ սփիւռքահայ ուսանողին միջեւ սերտ ու անմիջական կապ հաստատելու միտող Համազգայինի ուսանողական մշակութային հաւաքը այս տարի պիտի սկսի շաբաթ, 11 յուլիսին, Հայաստանի մէջ եւ պիտի աւարտի 26 յուլիսի առաւօտուն:

Այս առիթով «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան գրասենեակի տնօրէն Արին Գալուստեանի եւ հաւաքի ընդհանուր պատասխանատու Արա Բարսեղեանին հետ:

«ԱԶԴԱԿ».-  Խնդրեմ` մեր ընթերցողներուն վերյիշեցնենք, որ արդէն 21-րդ տարին ըլլալով կայացող Համազգայինի Ուսանողական մշակութային հաւաքը (Ֆորումը) ի՞նչ նպատակով սկսած է, 20 տարի ետք տակաւին կը շարունակէ՞ այդ առաքելութիւնը:

ԱՐԻՆ ԳԱԼՈՒՍՏԵԱՆ.- Համազգայինի Ուսանողական մշակութային հաւաքը սկսած է 1995-ին, սկիզբը Լիբանանի մէջ կը կայանար, սակայն աւելի ուշ պատասխանատուները զգացին, որ այս հաւաքը լիովին իր նպատակին ծառայեցնելու համար Լիբանանի մէջ սահմանափակումներ կան, ուստի շատ աւելի լաւ պիտի ըլլայ, եթէ անիկա իրականանայ Հայաստանի մէջ: Արդէն 10 տարիներէ ի վեր հաւաքը տեղի կ’ունենայ Հայաստանի մէջ: Անոր նպատակն է սփիւռքի տարբեր գաղութներէ  ուսանողներ համախմբել, անոնց միջեւ կապերու եւ բարեկամութիւններու հաստատման նպաստել, մանաւանդ որ այդ յարաբերութիւններու շարունակութեամբ կարելիութիւն կը ստեղծուի գաղութներուն միջեւ կապերու ամրապնդման:

Տարիներու ընթացքին ֆորումականներու միացեալ ճիգերով զանազան ձեռնարկներ  կազմակերպուած են ու կը կազմակերպուին զանազան գաղութներու մէջ, հաւաքին մասնակիցները կը սկսին իրենց գաղութներուն մէջ հետաքրքրութիւն ստեղծել, անոնք եւս Համազգայինին կը միանան ու այդ ճամբով կը ծառայեն մշակոյթին, եղած են նաեւ պարագաներ, երբ հաւաքի մասնակիցները իրենք կորիզ մը ստեղծած են այնպիսի երկրի մը մէջ, ուր Համազգայինի միաւոր չկայ: Հիմնական նպատակը այդ ուսանողները իրենց արմատներուն մօտեցնելն է, որովհետեւ մասնակիցներուն մէկ մասը, մանաւանդ անոնք, որոնք Միջին Արեւելքէն չեն, երբեմն նոյնիսկ հայերէն չեն գիտեր, կը գիտակցին, որ իրենք հայ են, սակայն տարբեր պատճառներով հայկական դպրոց չեն գացած եւ իրենց լեզուն չեն սորված, ուստի անոնք աւելի ծարաւ ունին հայկական միջավայրի մէջ ըլլալու, հայրենիքը տեսնելու, ապրելու` անոր լաւ ու վատ կողմերով: Այս հաւաքը միայն զբօսաշրջային նախաձեռնութիւն մը չէ, ինչ որ ներկայիս սովորութիւն դարձած է ընել, այլ հաւաքը ունի հայրենիքի ճանաչողական միտում, այսինքն հաւաքին մասնակիցը հայրենիքը պէտք է ճանչնայ այնպէս, ինչպէս որ է` բոլոր իրականութիւններով եւ կողմերով: Այս նպատակով կը կազմակերպենք այնպիսի այցելութիւններ եւ ծրագիրներ, որոնք պարզ զբօսաշրջիկին համար մատչելի պիտի չըլլան, ինչպէս` Երեւանի պետական համալսարանի նախագահին հետ հանդիպում, Արցախի խորհրդարան, բանակային զօրամասեր այցելութիւններ, որոնք կ՛ըլլան յատուկ դասաւորումով: Ուսանողները կ՛այցելեն նաեւ Ծաղկաձորի «Հայաստան» ճամբար, ուր երեխաներուն հետ օրը կ՛անցընեն, կը տեսնեն, որ հայրենիքի մէջ եւս դժուարութիւններ դիմագրաւողներ կան, առկայ են զանազան մարտահրաւէրներ եւ այլն:

Համալսարան տրուած այցելութիւնները նոր դռներ կը բանան ուսանողներուն առջեւ, որոնք կը սկսին մտածել իրենց ուսումը հայրենիքի մէջ շարունակելու մասին: Եղած են ուսանողներ, որոնք հաւաքէն անմիջապէս ետք Հայաստան փոխադրուած եւ հոն շարունակած են իրենց ուսումը: Այս հաւաքներուն ճամբով բարեկամութիւններէն անդին` նաեւ հաստատուած են լուրջ յարաբերութիւններ, կնքուած են ամուսնութիւններ` կազմելով հայ ընտանիքներ:

«Ա.».- Նախորդ տարուան ֆորումը յատկանշական եղաւ, որովհետեւ կը զուգադիպէր հաւաքի 20-ամեակին: Խնդրեմ` ընդհանուր գիծերու մէջ անդրադառնանք անոր:

ԱՐԱ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ.- Հաւաքին մասնակիցները երկու շաբաթ կ՛անցընեն Հայաստանի եւ Արցախի մէջ, ապա կրկին կը վերադառնան իրենց երկիրները, սակայն այդ երկու շաբաթները անոնց կեանքին մէջ որեւէ երկու շաբաթուան չեն նմանիր, որովհետեւ այդ օրերը ուրոյն դրոշմ մը կը ձգեն մասնակիցներուն վրայ: Փաստ է, որ նախորդ երկու տարիներու հաւաքին մասնակցած անձերուն միջեւ կապը այնքան ամուր եւ սերտ եղած է, հայրենիքի նկատմամբ սէրն ու կառչածութիւնը այնքան մեծ եղած է, որ իրենք անձնական նախաձեռնութեամբ կը կազմակերպուին եւ կը համախմբուին հայրենիքի մէջ: Նախորդ տարի երեք տարբեր տարիներու ֆորումականներ համախմբուած էին հայրենիքի մէջ, այս տարի եւս նոյն նախաձեռնութեամբ համախմբում մը տեղի պիտի ունենայ, տակաւին կան տարբեր երկիրներ տրուած այցելութիւններուն ընթացքին ֆորումականներուն զիրար փնտռել-գտնելու, տեսակցելու եւ միասին ժամանակ անցընելու երեւոյթը, որ իսկապէս տպաւորիչ է:

Ծանրանալով նախորդ տարուան հաւաքին վրայ` ըսենք, որ Ֆորումի հիմնադրութեան 20-ամեակն ըլլալով` տարբեր խանդավառութիւն կար թէ՛ մեր եւ թէ՛ մասնակիցներուն մէջ` միտք բանի ունենալով այն, որ 20 տարիներ անընդմէջ կազմակերպուող այս հաւաքը ո՛չ միայն պէտք է պահպանել եւ անոր երթի շարունակութիւնը երաշխաւորել, այլ` նոր թափ ու եռանդ ներարկել անոր: Հաւաքը բաւական հետաքրքրական էր ու տպաւորիչ:

Ընթացիկ տեսարժան վայրեր տրուած այցելութիւններուն եւ յատկանշական հանդիպումներուն կողքին, Ֆորումի պարագային կարեւոր են դասախօսութիւններն ու քննարկումները, յատկապէս` «Ո՞վ է հայը» հարցումին շուրջ եղած քննարկումները, որոնք ընդհանրապէս բաւական աշխուժ կ՛ըլլան, որովհետեւ Հայաստանէն եւ սփիւռքի զանազան գաղութներէ մասնակից երիտասարդներէն իւրաքանչիւրը տարբեր մօտեցումներ ունի, նոյնիսկ կարծիքներու հակասութիւններ կ՛արձանագրուին, մօտեցումներու մեծ տարբերութիւններ, սակայն իսկապէս շատ հետաքրքրական կ՛ըլլայ այս բաժինը, որ խորքին մէջ նաեւ դժուար է եզրակացնել, որովհետեւ ոչ ոք կրնայ ճշդել, թէ ո՛վ է հայը:  Դասախօսութիւններ կը տրուին գաղութներու մասին, անոնց ծագման եւ ներկայ կացութեան, ինչ որ ոմանց քով հետաքրքրութիւն կը յառաջացնէ, մանաւանդ որ հայկական դպրոց չյաճախած անձեր կը զարմանան, թէ այլ գաղութի մէջ հայեր ինչպէս կ՛ապրին հայօրէն, կը խօսին միայն հայերէն եւ այլն: Դասախօսութիւնները կարելի եղածին չափ փակ սրահներէ ու սենեակներէ դուրս կատարելու ճիգ կը տանինք, որպէսզի անոնք ձանձրացուցիչ չըլլան, այլ աւելի անմիջական ըլլան, երբ անոնք կը տրուին նիւթին համապատասխանող վայրերու մէջ: Օրինակ, երբ երաժշտական գործիքներու մասին պիտի խօսինք, հաւաքի մասնակիցները կ՛երթան նուագախումբի մը փորձին, մօտէն կը ծանօթանան նուագարաններուն, իսկ հայերէն գիրերու գիւտին անդրադառնալու համար կ՛երթանք Օշական եւ Մեսրոպ Մաշտոցի գերեզմանը կ՛այցելենք:

«Ա.».- Ըստ ձեզի, ո՞ր այցելութիւնը ամէնէն աւելի կը տպաւորէ ուսանողները:

Ա. Բ.-  Այն օրէն, որ Արցախը ներառուեցաւ հաւաքի ծրագիրին մէջ, սկսանք Արցախի մէջ զօրանոց այցելել. ասիկա շատ մեծ հպարտութիւն կը ներշնչէ հաւաքի մասնակիցներուն, որովհետեւ ատիկա յաղթանակը կը ներկայացնէ ոչ միայն իբրեւ խորհրդանիշ, այլ` շօշափելի փաստ: Այցելութեան ընթացքին տարբեր երկիրներէ Արցախի երկինքին տակ համախմբուած ուսանողները կը ծանօթանան զինուորներուն առօրեային, կենցաղին, դժուարութիւններուն: Հանգստաւէտ պայմաններու մէջ ապրող ուսանողները հոն կը զգան, թէ հայ զինուորը ինչպէս եւ ինչ զոհողութիւններով կը պաշտպանէ հայրենիքին սահմանը, որ համայն հայութեան համար մեծ արժէք է:

Ծաղկաձորի «Հայաստան» ճամբար տրուած այցելութիւնն ալ մեծ ազդեցութիւն կը ձգէ ֆորումականներուն վրայ, այդ այցելութենէն ետք անոնք կարծէք 180 աստիճան կը փոխուին, որովհետեւ կեանքի մէկ այլ պատկերը կը պարզուի անոնց դիմաց: Մանկատան մէջ մեծ թիւով որբեր, պարագաներ կ՛ընդունին ֆորումականները, անոնց հետ կը ճաշեն, կը խաղան, կը պարեն, ժամանակ կ՛անցընեն: Այս այցելութեամբ յատուկ կապ մը կը ստեղծուի հայրենիքի մէջ ապրող մանուկին ու սփիւռքահայ երիտասարդին միջեւ:

«Ա.».- Ասիկա տրուած այցելութիւններուն մէկ կողմն է, կայ նաեւ միւսը. հիւրընկալողներուն կարծիքը ի՞նչ կ՛ըլլայ` տեսնելով, որ սփիւռքահայ երիտասարդներ իրենց այցելութեան եկած են:

Ա. Բ.-  Շատ մեծ սիրով, անհամբերութեամբ կը սպասեն մեր այցելութեան, մանկատան պատասխանատուները շատ բարձր կը գնահատեն այս նախաձեռնութիւնը, մանուկներուն հետ հաստատուած կապը: Նախորդ եւ նախանցեալ տարիներուն ֆորումականները իրենց հետ տարած էին ձեռային աշխատանքներ, մանուկներուն հետ անոնք աշխատեցան, կազմեցին այդ ձեռայինները, որոնք նոյնիսկ վաճառքի կրնան դրուիլ: Ճամբարի պատասխանատու մայրապետը շատ դրական արտայայտուեցաւ այս ձեռայիններուն մասին, մանուկներուն բան մը սորվեցնելու եւ անոնց հետ օրը անցընելու իմաստով: Պէտք է հաստատել, որ այս այցելութենէն ոչ միայն մանուկները շատ բան կը սորվին, այլ նաեւ` երիտասարդ ֆորումականները:

«Ա.».- Խնդրեմ` խօսինք այս տարուան ուսանողական հաւաքին մասին, մասնակիցներուն թիւը, ո՞ր երկիրներէն են անոնք եւ այլն:

Ա. Գ.- Ցարդ ունինք 17-24 տարեկան 37 մասնակիցներ, որոնք կու գան գրեթէ բոլոր գաղութներէն` Միացեալ Նահանգներու արեւելեան եւ արեւմտեան թեւերէն, Քանատայէն, Աւստրալիայէն, Լիբանանէն, Սուրիայէն, Ֆրանսայէն, Արցախէն, Հայաստանէն, Թիֆլիսէն եւ Ջաւախքէն: Ունինք պատասխանատու կազմ` Լիբանանէն, Քանատայէն եւ Միացեալ Նահանգներէն: Ընդհանուր պատասխանատուներն են Լիբանանէն Արա Բարսեղեան եւ Քանատայէն Թամար Տօնապետեան, հսկիչներն են Լիբանանէն Մենար Պոյաճեան, Խաչիկ-Հրակ Տեմիրճեան, Բալիկ Չոքաքլեան եւ Հրայր Գալեմքերեան, իսկ Միացեալ Նահանգներէն` Նարեկ Զահեր: Կազմակերպական աշխատանքներուն մէջ իրենց ներդրումը ունին Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան Լիբանանի գրասենեակը եւ Համազգայինի Հայաստանի գրասենեակը` կապեր հաստատելու եւ ժամադրութիւններ ճշդելու իմաստով յատկապէս:

Հաւաքին ընթացքին տրուած դասախօսութիւնները երբեք քաղաքական բնոյթ չունին, զրոյցներու ճամբով եզրայանգումի մը հասնելու ոճը որդեգրուած է, կը փոխանցենք տեղեկութիւններ, որոնց մէջ ներառուած են մշակոյթի բոլոր մարզերը, որոնք կրնան սկսիլ պատմականով, սակայն անպայման կը կապուին մեր ներկային, Հայ դատին, պահանջատիրութեան եւ այլն: Մեր միտք բանին այն է, որ քննարկումները, զրոյցները իբրեւ հիմք ունենան մեր կեանքը, երիտասարդներուն առօրեան, որպէսզի աւելի անմիջական ու հարազատ ըլլան անոնք, նաեւ զանոնք կը մղենք իրենց առաջարկը ներկայացնելու Հայ դատի աշխատանքներուն ներդրում ունենալու առումով:  Այս տարուան դասախօսներն են Կարօ Յովհաննէսեան` Լիբանանէն, Հրանդ Մարգարեան` Նիւ Եորքէն, Հայկ Դեմոյեան, Սամուէլ Կարապետեան, Թովմաս Պօղոսեան, Յասմիկ Չուքազեան` Հայաստանէն:

Այս տարուան նորութիւնն է կեցութեան վայրի փոփոխութիւնը. հաւաքին մասնակիցները պիտի մնան «Եւրոպա» պանդոկին մէջ, որ Կեդրոնին մօտ է, աւելի լաւ պայմաններով օժտուած է:

Ա. Բ.- Աւելցնեմ, որ այս տարուան նորութիւններէն է այն, որ պիտի փորձենք ֆորումականները զինել այնպիսի ձիրքերով եւ կարողականութեամբ, որ իրենք կարենան կարճ ժապաւէններ, տեսագրութիւններ պատրաստել, որպէսզի երբ իւրաքանչիւրը իր գաղութը վերադառնայ, իր գաղութին մասին կարճ տեսագրուած լրատուութիւններ պատրաստէ, յատկապէս երբ յատկանշական առիթներ կան, ձեռնարկներ կազմակերպուած են, եւ որոնք ընկերային ցանցերուն ու կայքերուն վրայ տեղադրուին: Այսպիսով, թէ՛ գաղութները իրարու գործունէութեան կը ծանօթանան եւ թէ՛ ֆորումականներուն միջեւ կապը կը շարունակուի:

«Ա.».- Ըսիք, որ նաեւ կան մասնակիցներ Սուրիայէն, անոնք արդեօք տակաւին Սուրիա՞ բնակող երիտասարդներ են, թէ՞ Հայաստան հաստատուածներէն են:

Ա. Գ.- Երեք հոգին Հալէպ կ՛ապրի, անոնք պիտի միանան Լիբանանի խմբակին եւ ուղղուին Հայաստան, իսկ երկու հոգի ալ Հայաստան հաստատուած հալէպահայեր են: Համազգայինի Կեդրոնական վարչութիւնը, նկատի ունենալով Սուրիոյ մէջ տիրող պատերազմական կացութիւնը եւ սուրիահայութեան դիմագրաւած դժուարութիւնները, յատուկ որոշումով պիտի հոգայ սուրիահայերուն մասնակցութեան ծախսերը, եւ անոնք պիտի ըլլան Կեդրոնական վարչութեան հիւրը:

Ըսեմ նաեւ, որ սուրիահայութենէն բացի, Կեդրոնական վարչութիւնը որոշ պիւտճէ կը յատկացնէ այս հաւաքին, որպէսզի նիւթական նեղ պայմաններու պատճառով ոչ ոք զրկուի այս հաւաքէն, երբ այս առնչութեամբ դպրոցներ կ՛այցելենք, կ՛ըսենք, որ եթէ ոմանք կը փափաքին, սակայն նիւթականի հարց ունին, դիմեն մեզի, որպէսզի մենք ալ մեր կարգին փորձենք լուծումներ գտնել: Այս լուծումներէն մէկն էր այս տարի կազմակերպուած վիճակահանութիւնը, որ բաժնուեցաւ աշխարհով մէկ սփռուած ֆորումականներուն, որոնք իրենց կարգին վաճառեցին զանոնք: Բոլոր ֆորումականներուն մասնակցութեամբ եղած առաջին նախաձեռնութիւնն էր ասիկա:

«Ա.».- Այս տարի Համազգայինի Կեդրոնական վարչութիւնը նաեւ նախաձեռնած է յատուկ հանդիսութեան մը` Ֆորումի հիմնադիրներուն ի պատիւ: Խօսինք այդ մասին:

Ա. Գ.- 19 յուլիսին Լիբանանի մէջ Կեդրոնական վարչութիւնը պիտի պատուէ Ֆորումի հիմնադիր խմբակէն չորս անձեր` Սելլա Թնճուկեան` Լոնտոնէն, Շուշիկ Արսլանեան եւ Հրաչ Սիմոնեան` Միացեալ Նահանգներէն եւ Հուրիկ Պաղտասարեան` Ֆրանսայէն: Հրանդ Մարգարեան նախորդ տարի Հայաստանի մէջ յուշանուէր ստացաւ: 1994-ի Պատգամաւորական ժողովին այս ծրագիրը սկսաւ Սելլա Թնճուկեանի առաջարկով, եւ վերոյիշեալ անձերը այդ թուականէն մինչեւ հիմա կ՛աշխատին այս ծրագիրին համար, իւրաքանչիւրը` իր կարելիութեան սահմաններուն մէջ: Այս անձերը ճանչցուած են իբրեւ հիմնադիր խմբակ, անշուշտ անոնց կողքին ունեցած ենք բազմաթիւ համազգայնականներ, որոնք իրենց անվերապահ օժանդակութիւնը կը ցուցաբերեն մինչեւ օրս: Նկատի ունենալով, որ վերոյիշեալ չորսն ալ Ճեմարանի շրջանաւարտ կամ թերաւարտ են, Ճեմարանի Շրջանաւարտից միութեան կազմակերպութեամբ, Ֆորումի գրասենեակին հետ գործակցաբար եւ Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան հովանաւորութեամբ պիտի կայանայ այս մտերմիկ ճաշկերոյթը, որուն ներկայ պիտի ըլլան նախկին ֆորումականներ եւ ֆորումի նախկին պատասխանատուներ, հսկիչներ` Լիբանանէն եւ այլ երկիրներէ, Կեդրոնական վարչութեան հին եւ նոր անդամներ, Ճեմարանի տնօրէնութիւնը, շրջանաւարտներ եւ այլ հիւրեր: Այս ձեռնարկին Հայաստանի մէջ ֆորումը արդէն սկսած կ՛ըլլայ, կապ պիտի հաստատենք այս տարուան հաւաքի մասնակիցներուն հետ եւ զրուցենք անոնց հետ: Յուսանք` ասիկա լաւ առիթ կ՛ըլլայ մեր երախտագիտութիւնը յայտնելու անոնց, որոնք երկար տարիներէ այս ծրագիրի յաջողութեան համար կ՛աշխատին, ինչպէս նաեւ խթան ըլլայ ուրիշներու` նման աշխատանքներու մէջ ներգրաւուելու:

Ըսեմ նաեւ, որ նախորդ տարի ֆորումի ծիրին մէջ երախտագիտութեան յուշանուէր յանձնուեցաւ  Զեփիւռ Օհաննէսեանին, որ անընդմէջ տասը տարիներ ստանձնած է ֆորումի պատասխանատուի դերը եւ իր վաստակը ունին այս հաւաքի իրականացման իմաստով:

Նախաձեռնութեամբ Լիբանանի հայոց թեմի Ազգային առաջնորդարանի տեղեկատուական բաժանմունքին, Ազգային առաջնորդարանի ժողովներու, բաժանմունքներու եւ գործունէութեան ծանօթացման հարցազրոյցներու շարքին, չորեքշաբթի, 8 յուլիս 2015-ին, Կրօնական ժողովին մասին «Վանայ Ձայն» հարցազրոյց մը ունեցաւ Ազգային առաջնորդարանի Կրօնական ժողովի ատենապետ Սարգիս քհնյ. Սարգիսեանին հետ: «Վանայ Ձայն»-ի հաղորդավար Հուրի Փափազեան-Էմմիեան վարեց հարցազրոյցը, որ իր ամբողջութեամբ կը դարձնենք «Ազդակ»-ի ընթերցողներուն սեփականութիւնը:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Առաջին հերթին ինչպէ՞ս կը գնահատէք այս հաղորդաշարը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Իսկապէս գնահատելի է. ասկէ առաջ մեր ժողովուրդը առիթ չէր ունեցած մանրամասնութիւններով ծանօթանալու մեր Ազգային առաջնորդարանին:

Հ.- Կրօնական ժողովին սահմանում մը կրնա՞ք տալ:

Պ.- Ազգային երեսփոխանական ժողովը ինք կ՛ընտրէ Կրօնական ժողովը եւ Ազգային վարչութիւնը: Կրօնականը կ՛ընտրուի երկու տարուան համար եւ կը բաղկանայ հինգ կամ 7 անդամներէ: Կրօնական ժողովը կը մշակէ երկամեայ ծրագիր, որ կը ներկայացուի Երեսփոխանական ժողովին` առ ի վաւերացում: Կ՛ունենանք յանձնախումբեր, որպէսզի ճիւղաւորուած աշխատանքը հեզասահ ընթանայ: Ունինք կիրակնօրեայ վարժարաններու, դպրաց դասերու, Ազգային ծերանոցի եւ Ազունիէի բուժարանի յանձնախումբեր: Մեր քահանայ հայրերը մնայուն հերթականութեամբ կ՛այցելեն ծերերուն` հոգեւոր մատակարարում կատարելով: Նաեւ, Ազգային վարչութեան ընկերային յանձնախումբին հետ գործակցաբար, կը զբաղինք բանտերու օրակարգով. քահանայ հայր մը բանտերուն մէջ հոգեւոր արարողութիւններ կը կատարէ:

Հ.- Կրօնական ժողովի անդամ բոլոր քահանաներն ալ Կրօնական ժողովին անդամ ընտրուելու իրաւունքը ունի՞ն:

Պ.- Բոլորն ալ թեկնածու են, բոլորն ալ իրաւունք ունին մաս կազմելու: Յայտնեմ, որ Կրօնական ժողովի նախագահը սրբազան առաջնորդն է, ինչպէս միւս ժողովներուն պարագային է: Կրօնական ժողովը առաջնորդ սրբազան հօր հետ խորհրդակցաբար կը կատարէ իր աշխատանքները:

Հ.- Եկեղեցիներ-Կրօնական ժողով յարաբերութիւնները ի՞նչ կարգով կ՛ընթանան:

Պ.- Կրօնական ժողովը անմիջական կապ ունի եկեղեցիներուն եւ քահանայ հայրերուն հետ: Կը հսկէ աշխատանքներուն, ծիսական արարողութիւններուն, Ս. պատարագի խորհուրդներուն, քահանայ հայրերու, թաղական խորհուրդներու եւ տիկնանց յանձնախումբերու գործունէութեան: Կը կազմակերպենք թաղական խորհուրդներու համագումարներ` բիւրեղացնելու ծրագիրները եւ սահմանելու պարտականութիւնները:

Հ.- Որո՞նք են ծուխերու քահանայ հայրերուն եւ թաղական խորհուրդներուն պարտականութիւնները:

Պ.- Քահանայ հայրերը կը կատարեն ծխական այցելութիւններ, տնօրհնէք, արարողութիւններ, ժողովուրդին հետ կապ, ձեռնարկներ, ծառայութիւններ… Մենք` քահանայ հայրերս, մնայուն կերպով կը հաւաքուինք, կը քննարկենք, հոգեւոր սերտողութիւն կը կատարենք, որպէսզի մնայուն կերպով փոփոխութեան ենթարկուինք:

Հ.- Երիտասարդներու հետ կապուած ի՞նչ աշխատանքներ կը տանիք:

Պ.- Ազգային առաջնորդարանի տեղեկատուական բաժանմունքին հետ գործակցաբար անցնող տարի կազմակերպեցինք ազգային վարժարաններու միջնակարգի եւ երկրորդականի աշակերտներուն սեմինարներ, որոնց նիւթն էր երիտասարդ-եկեղեցի կապը, ակնկալութիւնները եւ մտահոգութիւնները: Միասնաբար քննարկումներ կատարեցինք, ու վստահ եմ, որ յառաջիկային աշխատանքը առաւել եւս պիտի զարգանայ: Մենք նաեւ կը կատարենք երիտասարդներու յատուկ ուրբաթօրեայ Աստուածաշունչի սերտողութիւն: Այս ծրագիրը սկիզբը ունեցաւ փոքր թիւով մասնակիցներ, սակայն ժամանակի ընթացքին թիւը անցաւ 50-ը: Գործակցաբար Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան դպրեվանքին, մենք ամսական դրութեամբ կը մատուցենք երիտասարդներու յատուկ Ս. պատարագ: Երիտասարդները պէտք է մասնակից դառնան այս աշխատանքներուն եւ արհեստագիտութեան ընձեռած միջոցները պէտք է գործածենք` ստեղծելու համապատասխան խանդավառութիւն եւ հոգեւոր մթնոլորտ:

Հ.- Նորահաս սերունդներու հոգեւոր պատրաստութեան մէջ ի՞նչ դեր ունին կիրակնօրեայ դպրոցները:

Պ.- Այսօր կիրակնօրեայ դպրոցները կարեւոր են եւ անհրաժեշտ: Մեր հայկական դպրոցներուն մէջ քրիստոնէական դաստիարակութիւնը բաւարար չէ: Մենք հոն դժուարութիւն ունինք: Մեր ժողովուրդին մէջ անպատասխանատու վիճակ կայ, եւ այսօր մեր մանուկները կիրակի օրերը տուներու մէջ են, փոխանական եկեղեցի յաճախեն: Լիբանանի մէջ ունինք 11 կիրակնօրեայ դպրոցներ, իսկ ընդհանուր աշակերտութեան թիւն է շուրջ 550: Կամաւոր ուսուցիչներու ճամբով կը փորձենք դաստիարակութիւնը փոխանցել արդի լսատեսողական միջոցներով, խաղերու ճամբով: Ցոյց կու տանք Աստուածաշունչին համարները, կը ծանօթացնենք մեր սուրբերը եւ մեր տօները: Այսօր մանուկը կը նախընտրէ համակարգիչը, «Այփէտ»-ը, փոխանակ հետեւի հոգեւոր դաստիարակութեան: Այս առնչութեամբ դժբախտաբար ծնողներու կողմէ քաջալերանքը շատ քիչ է: Այն տունը, ուր Աստուծոյ ներկայութիւնն ու խօսքը կայ, Աստուածաշունչը կայ, այդ տունը ամուր է ու ապահով…

Հ.- Կիրակնօրեայ վարժարանները ո՞ւր կը գործեն, ուսուցիչները ովքե՞ր են…

Պ.- Իւրաքանչիւր եկեղեցւոյ կողքին կիրակնօրեայ դպրոց կայ: Կը գործեն 70-80 ուսուցիչներ. այդ  երիտասարդները հետեւած են Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Կիրակնօրեայ դպրոցներու վարիչ տնօրէնութեան երկամեայ մանկավարժական-հոգեւոր ծրագիրին: Մենք նաեւ կը կազմակերպենք սեմինարներ, որպէսզի խօսինք տարեկան ծրագիրներուն, աշխատելաոճին եւ գործերուն մասին:

Հ.- Կրօնական ժողովը ի՞նչ դժուարութիւններ կը դիմագրաւէ:

Պ.- Միշտ ալ դժուարութիւններ կան եւ առանց դժուարութիւններու` յաջողութիւններ չկան: Երբ ժողովուրդ-եկեղեցի կապը ամուր ըլլայ, բոլոր արգելքները կը յաղթահարուին:

Հ.- Ուրեմն, մտահոգ էք պատանիներով եւ երիտասարդներով…

Պ.- Վստահաբար. անոնք մեր ապագան են, մեր ապագայի ընտանիքներն են: Երիտասարդները այսօր հեռու են ու տարբեր աշխարհի մէջ են: Երիտասարդութիւնը երբ առողջ ըլլայ, ապա Եկեղեցին ալ առողջ կ՛ըլլայ: Մեր կատարածը մեծ գործին մէջ փոքր բաժին մըն է: Պէտք է աւելի մեծ ծաւալով աշխատանք տանիլ` տարածուելու եւ բոլորին հասնելու համար:

Հ.- Այլ ըսելիք ունի՞ք:

Պ.- Մեր ազգայինները եթէ մտահոգութիւններ ունին, պէտք է գան ու ներկայացնեն: Կրօնական ժողովը, վստահաբար նաեւ Ազգային առաջնորդարանի բոլոր կառոյցները պատրաստ են լսելու, մտիկ ընելու: Միասնաբար պէտք է խօսինք, քննարկենք ու լուծենք խնդիրները: Ազգային առաջնորդարանը ժողովուրդին տունն է, հետեւաբար ժողովուրդը դեր ունի այս աշխատանքին մէջ, ինք պիտի օգնէ, որպէսզի միասին այս նաւը առաջնորդենք ապահով նաւահանգիստ:

Հարցազրոյցը վարեց` ՀՈՒՐԻ ՓԱՓԱԶԵԱՆ-ԷՄՄԻԵԱՆ

Համազգայինի «Բարսեղ Կանաչեան» երաժշտանոցի 2014-2015 կրթական տարեշրջանի ամավերջի հանդէսն ու վկայականաց բաշխումը տեղի ունեցաւ նախագահութեամբ Արամ Խաչատուրեանի տուն-թանգարանի տնօրէն փրոֆ. Արմինէ Գրիգորեանի: Այս առթիւ հարցազրոյց մը կատարուեցաւ փրոֆ. Արմինէ Գրիգորեանի եւ Համազգայինի «Բ. Կանաչեան» երաժշտանոցի տնօրէն Աշոտ Ճենտերեճեանին հետ:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ի՞նչ էին ձեր տպաւորութիւնները այս հրաւէրին, «Բ. Կանաչեան» երաժշտանոցի աշխատանքին, սաներուն, երաժշտական հունձքին մասին:

ԱՐՄԻՆԷ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ.- Տպաւորութիւններս շատ վառ են ու ջերմ: Արդէն այցելեցի քանի մը հաստատութիւն, ներկայ եղայ նաեւ «Բ. Կանաչեան» երաժշտանոցի քննութիւններու ընթացքին: Շատ ոգեւորուած եմ ստեղծուած մթնոլորտով, կազմակերպիչներու հոգատարութեամբ, թէ  իրականութեան մէջ պատասխանատու գործը ինչպիսի՛ ջերմութեամբ կը կատարեն եւ ընդհանրապէս ողջունելի եւ ոգեւորող այն փաստով, որ երաժշտանոցը տարիներու ընթացքին յաջողած է կրթել քանի մը սերունդ: Վստահ եմ, որ անոր գործունէութիւնը դեռ երկար կը շարունակուի եւ շատ սերունդներ կ՛անցնին այդ երաժշտանոցէն, որ հայու ինքնութիւնը պահպանելու ամէնէն ընդունելի միջոցներէն եւ զօրաւոր զէնքերէն մէկն է:

Հ.- Չորրորդ տարին է, որ դուք այստեղ էք, պարո՛ն Ճենտերեճեան. փաստօրէն երաժշտանոցի չորրորդ հունձքն է այս տարի. ի՞նչ կրնաք ըսել այս տարուան հունձքին մասին: Ինչպէ՞ս ընթացաւ տարեշրջանը:

Ա. Ճ.- Այս օրերուն տեղի կ՛ունենան երաժշտանոցի աւարտական քննութիւնները, որուն ներկայ ըլլալու համար հրաւիրուած է փրոֆ Արմինէ Գրիգորեանը` որպէս դատակազմի նախագահ: Դասի արդիւնքներուն մասին կը դժուարանամ ըսել, հակառակ անոր որ չնայած գիտենք մեր ուսանողներուն հնարաւորութիւնները: Շատ ուրախ եմ, որ Արմինէ Գրիգորեանը բաւական բարձր գնահատեց երաժշտանոցին աշխատանքները: Ընդհանրապէս կ՛ուզեմ ըսել, թէ այս չորս տարուան մէջ լուրջ քայլեր նկատեցի սիրողականէն դուրս գալու դէպի մասնագիտութիւն, դէպի լրջմիտ վերաբերմունք երաժշտութեան հանդէպ: Մեր` իմ ու Արմէնի, քրտնաթոր աշխատանքը բարեբախտաբար արդիւնք կու տայ. օրինակ` նկատի ունիմ սրահի ունկնդիրներուն պահուածքը, երեխաներուն պահուածքը բեմի վրայ, որովհետեւ խնդիրը միայն նուագելու մէջ չէ: Ինչ որ բարձր մակարդակով կ՛իրականացուի, մասնագիտութիւն կը կոչուի: Այս ուղղութեամբ բաւական յառաջընթաց կայ: Այս տարի կամաց-կամաց կը խստացնենք մեր վերաբերմունքը գնահատականներուն առնչութեամբ: Նախորդ տարիներուն վերաբերմունքը աւելի խրախուսող եղած է` միշտ տալով իրական արժէքէն աւելի բարձր գնահատական: Իսկ հիմա մենք կարելի եղածին չափ կը փորձենք իրական դիմագիծին յարմարեցնել գնահատականը: Ճիշդ հիմա մենք կ՛աշխատինք տեսական առարկաներու բաւական լուրջ բարեփոխումներու վրայ: Կը կարծեմ, որ պարոն Արմէն Ճենտերեճեանին հետ պէտք է յաջողինք, որովհետեւ ծրագիրներու պարունակութիւններն ալ մասնագիտական դիմագիծ կրթելուն կը նպաստեն:

Ա.- Ինչպէ՞ս կը ներկայացնէք Արամ Խաչատուրեանի տուն-թանգարանը:

Ա. Գ.-Արամ Խաչատուրեանի տուն-թանգարանը, որ կը գտնուի Բաղրամեան փողոցի վրայ, հիմնուած եւ ստեղծուած է իր անձնական տան հիման վրայ, որ ստացեր էր որպէս նուէր 1947 թուականին Հայաստանի կառավարութեան կողմէ: Թանգարանը հրաշալի առանձնատուն էր, զոր շատ կը սիրէր Արամ Խաչատուրեան:Ան իր հիւրերը այնտեղ կ՛ընդունէր, կը ստեղծագործէր. առանձնատունը ունէր պտղատու մեծ այգի,  ուր շատ ժամանակ կ՛անցընէր Ա. Խաչատուրեան: Իր ցանկութիւնն էր, որ ան դառնայ իր տուն-թանգարանը: Այդ փափաքը իրականացաւ 1978 թուականին, երբ մեծ երաժիշտը կնքեց իր մահկանացուն: Իսկ տուն-թանգարանը 1984 թուականէն արդէն բացաւ դռները: Պէտք է ըսել, որ ան լոկ տուն-թանգարան չէ, կարելի է զայն անուանել մշակութային կեդրոն, ուր անընդմէջ տեղի կ՛ունենան մշակութային տարբեր իրադարձութիւններ` ե՛ւ համերգներ ե՛ւ փառատօներ, ե՛ւ ցուցադրութիւններ, հանդիպումներ` անուանի տարբեր-տարբեր մարդոց հետ: Շատ տքնաջան կ՛աշխատի տուն-թանգարանը, ուր գիտական աշխատանքներ կը տարուին, նիւթեր կը տպագրուին, ուսումնասիրութիւններ կը կատարուին: Արդէն 11-րդ տարին է, որ թանգարանին տնօրէնն եմ, շատ ուրախ եմ, որ տարիէ տարի ձեռք կը բերենք նոր նիւթեր, հնարաւորութիւններ կ՛ունենանք թարմացնել մեր ցուցադրութիւնը: 11 տարիներու ընթացքին քանի մը անգամ շէնքը վերանորոգուեցաւ` թէ՛ հովանաւորներու, թէ՛ պետութեան միջոցներով, այժմ տուն-թանգարանը նաեւ կը համագործակցի տարբեր թանգարաններու, միջազգային կազմակերպութիւններու հետ, ինչ որ հնարաւորութիւն կու տայ մեր ցուցադրութիւնը, մեր ժառանգութիւնը լուսաբանել ու բացայայտել աշխարհին:

Ա. Ճ.- Արամ Խաչատուրեանի տուն-թանգարանը ունի նաեւ միշտ գործող հրաշալի համերգասրահ, որ ունի հոյակապ հնչականութիւն: Յաճախ ելոյթներ տեղի կ՛ունենան այնտեղ եւ երբեմն ալ երկու ձեռնարկ կը կատարուի օրուան մէջ: Հայաստանի լաւագոյն «Ռոյալ» դաշնամուրը, որ այդ սրահի մէջ տեղադրուած է, Արամ խաչատուրեանը անձամբ շատ նպաստած է այդ գործիքը Հայաստան բերելու համար: Արտակարգ տաքուկ սրահ է, արտակարգ հնչեղականութիւն յատկապէս` լարային գործիքներու համար:

Ա. Գ.- Արամ Խաչատուրեանի պատգամն էր, որ իր տան մէջ անընդհատ հնչէ կենդանի երաժշտութիւն: Տուն-թանգարանը ունի 10 ցուցասրահ, ուր կը ցուցադրուին բազմաթիւ նիւթեր` կապուած իր կեանքի եւ ստեղծագործական ուղիին հետ: Յուշային մասը իր տունն է, ուր պահպանուած է համարեա այնպէս, ինչպէս եղած է անոր կեանքի օրով: Այնտեղ կը ցուցադրուին իր անձնական իրերը, իր անձնական «Ռոյալ» դաշնամուրը,  բազմաթիւ նիւթեր, որոնք կը ներկայացնեն զինք` որպէս գլխագիր մարդու, որպէս ստեղծագործողի եւ մեր մշակոյթի խորհրդանիշի:

Հ.- Կրնա՞ք պատկերացում մը տալ Արամ Խաչատուրեանի տուն-թանգարանի այցելուներու մասին:

Ա. Գ.- Թէեւ այցելուներ միշտ կան, բայց կ՛աշխատինք, որ անոնց թիւը աւելնայ: Այցելուները ընդհանրապէս զբօսաշրջիկներ են, հայրենակիցներ, դպրոցներու սաներ, որոնց համար բազմաթիւ կրթական ծրագիրներ կ՛իրականացնենք` ներգրաւելով զանոնք դէպի թանգարան:Արամ Խաչատուրեան ճանչցուած է ամբողջ աշխարհին մէջ, հետեւաբար ոչ միայն երաժշտասէր, այլ բազմաթիւ զբօսաշրջիկներ, որոնք այցելելով Հայաստան, ցանկութիւն կը յայտնեն անպայման տեսնել եւ ծանօթանալ Ա. Խաչատուրեանի ձգած ժառանգութեան: Թէեւ թանգարանը միշտ աշխուժ է եւ լեցուն` կեանքով, բայց քայլեր կ՛առնենք, որ ա՛ն ալ աւելի աշխուժանայ:

Հ.- Ինչպէ՞ս կը գնահատէք Հայաստան-սփիւռք կապն ու յարաբերութիւնը` մշակութային անկիւնէն դիտուած, երբ հայրենի անուանի դէմքեր, պատասխանատու ու մասնագէտ անձեր առաքելութեան մը համար կը գործուղուին սփիւռք:

Ա. Ճ.- Համազգայինի «Բարսեղ Կանաչեան» երաժշտանոցը Երեւանի Կոմիտասի անուան պետական երաժշտանոցին հետ ունի կնքուած պայմանագիր, որուն հիման վրայ երկու կողմերն ալ ունին պարտաւորութիւններ իրարու հանդէպ: Այդ պայմանագիրի կէտերէն մէկն է, որ «Բ. Կանաչեան» երաժշտանոցի աւարտական քննութիւններուն դատակազմի նախագահը հրաւիրուի Երեւանի պետական երաժշտանոցէն: Բացի այդ «Բ.Կանաչեան» երաժշտանոցը աւարտած աշակերտները հնարաւորութիւն ունին իրենց երաժշտական ուսումը շարունակել Երեւանի մէջ: Թէեւ «Բ. Կանաչեան» երաժշտանոցը ունի շատ հարուստ ու ճոխ գրադարան, բայց որոշ դէպքերու պարագային կ՛օգտուի նաեւ Երեւանի պետական երաժշտանոցի գրադարանէն: Պէտք է ըսել նաեւ, որ «Բ. Կանաչեան» երաժշտանոցի աւարտականի տասը վկայականները վաւերացուեցան Երեւանի պետական երաժշտանոցէն: Այս բոլորը ինքնին կը խօսին ոչ միայն հայրենիք-սփիւռք, այլ հաւաքական փոխադարձ կապին` Երեւանի պետական եւ «Բ. Կանաչեան» երաժշտանոցներուն միջեւ, որ լաւագոյն վկան է յարաբերութեան: Իմ կարծիքովս այս օրերուն Հայաստան-սփիւռք մէկ ամբողջութիւն դարձած են:

Ա. Գ.- Միայն միաւորուելով հնարաւոր է բարձր արդիւնքի հասնիլ:

Ուրախ եմ, որ այստեղ ծրագիրս շատ յագեցած է: Դասախօսութիւն ունիմ Արամ Խաչատուրեանի մասին: Պիտի ներկայացնեմ նաեւ տուն-թանգարանին գործունէութիւնը, Ա. Խաչատուրեանի դաշնամուրային եռեակին գործունէութիւնը, որուն դաշնակահարը ես եմ: Արամ Խաչատուրեանի անուան եռեակի ծրագիրն էր այս տարի իրականացնել նոր ալպոմ մը, որ նուիրուած է Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին: Ալպոմը բաղկացած է երկու ձայնասկաւառակներէ, ուր զետեղուած են Արամ Խաչատուրեանի սենեկային ստեղծագործութիւնները, որոնք այնքան ալ ճանչցուած չեն հանրութեան կողմէ: Ալպոմին շնորհահանդէսը նոր տեղի ունեցած է,  շուտով կը հասնին այստեղ ձայնասկաւառակները:

Յոյսով եմ, որ կը շարունակենք համագործակցիլ, որ կարենանք թէ՛ մեր գիտելիքները եւ թէ՛արուեստը փոխանցել նոր սերունդին:

Հարզազրոյցը վարեց`  ԼԻԼԻԹ ԴԱՄԻՐԵԱՆԸ

Աշխարհասփիւռ հայութիւնը պոկուած մարգարտեայ ապարանջանի հմայքն ունի` այս ու այն կողմ ցրուած մարգարիտները փայլում են` առանձնայատուկ որակ ու հմայնք հաղորդելով շրջակայ միջավայրին:

Այդ մարգարիտներից իւրաքանչիւրն անուրանալի արժէք ու հարստութիւն է իր շրջակայքի համար, նրանցից իւրաքանչիւրի գոյութիւնն առանձին-առանձին` էական է ու բովանդակային, մինչդեռ միասնական` մէկ շղթայով նրանց փայլն ու հանճարը ոչ թէ շրջակայքը, այլ ամբողջ աշխարհն է զարդարում:

Տաղանդաւոր հայի կեանքն ու գործը պատիւ ու համբաւ է բերում իւրաքանչիւր երկրին, բայց նրանք հանճարեղ են միասին` իրենց հայրենիքում:

Հէնց այս փաստը քաջ գիտակցելով` 20-րդ դարասկզբին թուրքն իրականացրեց Հայոց ցեղասպանութիւնը` ոչ միայն հայկական պատմական տարածքները «թուրքացնելու», այլեւ «այդ տարածքներում» ապրող ու արարող հայի հանճարը արմատախիլ անելու, երկրի երեսից վերացնելու համար:

Մի մարգարտի պատմութիւն

Ալեքօ Պեզիքեանի հայրը` 6-ամեայ Արամը միակն էր ողջ ընտանիքից, որ փրկուեց Հայոց ցեղասպանութիւնից ու հասնելով մինչեւ Լիբանան` ամուսնացաւ իրեն բախտակից հայուհու հետ:

Արամի որդին հետագայում պիտի մեծանար ու դառնար Եւրոպայի յաջողակ պիզնեսմեններից մէկը` միեւնոյն ժամանակ գիտակցելով, որ ինքը հայազգի մարգարտէ շղթայի մի հատիկն է, որ իր ծինի ու տեսակի համար պարտք է այն փոքրիկ, նորաստեղծ Հայաստան հայրենիքին, որն անկախացաւ Մեծ եղեռնից 77 տարի անց միայն:

Ալեքօ եւ Անի Պեզիքեանները վերջերս Հայաստանում էին` կատարելու հերթական բարեգործական քայլը: Յունիսի 13-ին նրանք մասնակցեցին «Անի Պեզիքեան» անունը կրող երիտասարդական կենտրոնի բացմանը, որտեղ անվճար իրենց ուսանողական տարիները կ՛անցկացնեն Հայաստանի տարբեր մարզերից Երեւան ուսանելու եկած անապահով ընտանիքների կամ մանկատների աղջիկները:

Մենք պատիւ եւ հնարաւորութիւն ունեցանք զրուցել տէր եւ տիկին Պեզիքեանների հետ.

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Պարոն Պեզիքեան, ձեր եւ ձեր կնոջ` Անիի ծնողները փրկուել են Հայոց ցեղասպանութիւնից, պատմէք խնդրեմ ձեր ընտանիքների պատմութիւնը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Այո՛, ե՛ւ իմ, ե՛ւ կնոջս` Անիի ծնողները Արեւմտեան Հայաստանից էին. հայրս` Արամը եւ մայրս` Պերճուհին Ատանայից էին, կնոջս հայրը Զէյթունից էր, իսկ մայրը` Ուրֆայից:

Հայրս Հայոց ցեղասպանութեան տարիներին պատահած ծանր ընտանեկան վերյուշ է թողել մեզ: Հօրս եղբօրը` 17-ամեայ Ալեքսանդրին, թուրքերը գլխատել են իր եւ ծնողների աչքի առաջ, յետոյ վերացրել` ամբողջ ընտանիքը: Փրկուել է միայն 6-ամեայ Արամ հայրս, որ գաղթի ճամբան բռնած` քարաւանի հետ անապատներով հասել է Հալէպ ու մինչեւ 12-13 տարեկանը ապրել «Թռչնոց բոյն» որբանոցում: Յետոյ հայրս դերձակութիւն եւ ընթերցանութիւն է սովորել, ամուսնացել մօրս հետ ու  հիմնական բնակութիւն հաստատել Լիբանանում: Որոշ ժամանակ անց կարողացել է ընդլայնել գործունէութիւնը եւ կարի արտադրամաս է հիմնել:

Ընտանիքիս պատուհասած` հօրեղբօրս ողբերգական մահն էր պատճառը, որ հայրս ինձ անուանակոչեց  ոչ թէ իր հօր, այլ վաղամեռիկ եղբօր` Ալեքսանդրի անունով:

Մեր ընտանիքում ես չորրորդն էի` երեք քոյրերիցս յետոյ լոյս աշխարհ եկած` այնքան ցանկալի արու զաւակը, օճախի ծուխը:

Հ.- Աշխատանքով լեցուն ու պատասխանատու պատանեկութեան եւ երիտասարդութեան տարիներ էք ապրել` արդարացնելով մեծ վիշտ տեսած ձեր ծնողների յոյսերը: Մինչեւ ո՞ր թուականը մնացիք Լիբանանում:

Պ.- Մինչեւ 1975-1976 թուականները: Հիմնական կրթութիւն ստանալուց յետոյ ընդունուեցի բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն, ինչը սակայն անհանգստացրեց հօրս. ինչպէ՞ս պիտի շարունակէի ընտանեկան գործը եւ ինչպէ՞ս պիտի օգնէի իրեն պահել ընտանիքը: Այդ մտավախութիւնն ինձ ստիպեց ընդունուել աշխատանքի. աշխատում էի առաւօտեան ու գիշերը, իսկ ցերեկը` ուսանում, օրս տեւում էր նուազագոյնը 18 ժամ: Այդպէս յառաջացայ եւ մեր ընտանիքը կարողացաւ ընդլայնել գործը մինչեւ 1970թ., այդ տարին մահացաւ հայրս: Մայրս աւելի շուտ` 1968-ին էր մահացել` 54 տարեկան հասակում:

Ի դէպ, ուսանողական տարիներիս մասին խօսելիս չեմ կարող չյիշել մի արտայայտութիւն, որ յաճախ էր ընկնում ականջիս` «հայու կտոր մըն է»: Արաբներն այդպէս էին վերաբերւում իրենց լեզուին չտիրապետող այլազգիներին: Սակայն այդ արտայայտութիւնն ստիպեց ինձ, որ սովորեմ ու հաղորդակցուեմ արաբերէնով աւելի լաւ, քան իրենք` արաբները:

Ես դաշնակցական եմ եւ իմ գաղափարական ուսուցիչը Սիմոն Վրացեանն է, իսկ հոգեւոր դաստիարակս երջանկայիշատակ Զարեհ Ա. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսն էր, ում անունով էլ կոչեցի կրտսեր որդուս:

Կրթուելով եւ ամուսնանալով Անիի հետ Լիբանանում` մենք ունեցանք երկու զաւակ` Արամ եւ Զարեհ: Այնուհետ որոշեցինք տեղափոխուել Իտալիա եւ այնտեղ շարունակել հօրս գործը` աւելի մեծ ծաւալներով ու միգուցէ աւելի լաւ որակով` կազմակերպութեան անունը բոլոր ժամանակներում թողնելով նոյնը` «Արամ հաստատութիւն»:

Հ.- Պարո՛ն Պեզիքեան, դուք եւ տիկին Անին այսօր այնքան խանդավառ էք, ծրագրերով ու կեանքով լի, որ ձեզ պիտի ձգտեն նմանուել ու հասնել շատ երիտասարդներ: Որ՞ն է երիտասարդ մնալու ձեր գաղտնիքը եւ ի՞նչ էր ձեզ սպասւում Իտալիայում:

Պ.- Նախ ասեմ` կնոջս ճանաչում եմ աւելի քան 52 տարի եւ 47 տարի է ամուսնացած ենք: Կեանքում ամէն բանի հասել ենք միասին, ինչ որոշել ենք ու ստեղծել, միասին ենք արել:

Մեր երիտասարդ մնալու գաղտնիքը աշխատանքն է: Կարծում եմ` մարդ միշտ պէտք է ձգտի հասնել աւելիին, նպատակ դնի իր առջեւ ու ջանքեր չխնայի այդ նպատակին հասնելու համար: 36 տարի ապրեցինք ու աշխատեցինք Իտալիայում: Մեր որդիներին լաւագոյն կրթութիւն տալը առաջնահերթութիւն համարելով` որոշեցինք 13-ամեայ Արամին եւ 11-ամեայ Զարեհին ուղարկել Զուիցերիա` այնտեղի լաւագոյն գիշերօթիկ դպրոցներից մէկում ուսանելու: Եօթ տարի նրանք սովորեցին ու ապրեցին մեզանից հեռու Զուիցերիայում` դառնալով ինքնուրոյն եւ կայացած տղաներ:

Արամին եւ Զարեհին կրթութիւն տալու գործում կարեւորել ենք ոչ այնքան ըստ մասնագիտութեան աշխատանք գտնելը, որքան` կրթուելու ընթացքում ուղեղը մարզելու եւ աշխարհայեացքն ընդլայնելու հնարաւորութիւնը:

Սակայն կար մի հանգամանք, որ ամենակարեւորն էր որդիներիս դաստիարակութեան գործում. նրանք պիտի քաջ գիտակցէին, թէ ո՛վ է հայը, իրենց իւրաքանչիւր քայլով բարձր պիտի պահէին հայի պատիւն ու արժանապատուութիւնը, պիտի տիրապետէին մայրենի լեզուին:

Հայեցի դաստիարակութեան, փայլուն հայերէնով հաղորդակցուելու ամբողջ գործը կնոջս` Անիի ուսերին էր, եւ այսօր վստահ կարող եմ ասել, որ կնոջս շնորհիւ ոչ միայն Արամն ու Զարեհը, այլեւ մեր թոռնուհին` 9-ամեայ Անին, հրաշալի տիրապետում են հայերէնին:

Այս առիթով` մի ուրիշ հետաքրքիր դիտարկում եւս: Մենք համոզուած ենք, որ ազգային պատկանելութեան, օտար ափերում ազգային աւանդոյթներից չհեռանալու լաւագոյն հնարաւորութիւնն է հայկական խոհանոցը: Իմ կինը տանը մշտապէս պատրաստել է հայկական աւանդական ճաշեր: Պարզ բան ասեմ` երբ որդիներս ընկերներով գնում էին որեւէ ճաշարան, ռեստորան կամ սննդի արագ սպասարկման սրահներ, նրանցից ոմանք պատուիրում էին սփակեթթի, միւսները McDonald՛s, իսկ Արամն ու Զարեհը` քեպապ ու քիւֆթա: Նոյնիսկ պատուիրելու ընթացքում հարց էր ծագում` ի՞նչ ազգութեան ուտեստներ են եւ ի՞նչ համ ունեն:

Հայկական խոհանոցը տան մէջ եւ իւրաքանչիւր պատանու ճաշացանկում տարիների հետ ազգային ինքնութեան գիտակցութեան միջոց է դառնում:

Հ.- Երկար տարիներ Հայ դատի գրասենեակի աշխատանքներ էք իրականացել, իսկ Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին թանգարանի էք վերածել Եղեռնից մազապուրծ հայ մանուկների երբեմնի որբանոցը:

Պ.- Իտալիայում մենք ապրեցինք 36 տարի, որից յետոյ ընտանեկան գործերի անհրաժեշտութիւնից դրդուած` տեղափոխուեցինք ու մինչ այժմ ապրում ենք Զուիցերիայում: Իտալիայում ապրելու ողջ ժամանակահատուածում եւ մինչ օրս ծառայել եմ Պրիւքսելում գտնուող Հայ դատի գրասենեակին: Երկար տարիներ է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան ներկայացուցիչն եմ Վատիկանում: Իտալիայում հիմնել եմ Հայ մարմնակրթական ընդհանուր միութեան մասնաճիւղը (ՀՄԸՄ), որտեղ հայոց լեզու եւ հայ ժողովրդի պատմութիւն են ուսումնասիրում հարիւրաւոր հայ մանուկներ: Զուիցերիայում նոյնպէս շարունակում եմ Հայ դատի գործը:

Մի բան, որ անպայման կ՛ուզէի շեշտել, ամէն տարի ապրիլ 24-ին մեր կազմակերպութիւնը յայտարարւում է ոչ աշխատանքային: Մեզ հետ համագործակցող եւրոպական տասնեակ ընկերութիւնների ու կազմակերպութիւնների հարիւրաւոր ներկայացուցիչներ առիթ են ունենում հետաքրքրուել դրդապատճառների մասին: Մենք ամէն տարի խօսում եւ բարձրացնում ենք 1915թ. Արեւմտեան Հայաստանում թուրքական իշխանութիւնների կողմից իրականացրած սոսկալի ոճիրի մասին: Եւրոպացի մեր գործընկերները հաշուի են նստում եւ յարգում յիշատակի ու ցաւի օրուայ շրջանակներում նախատեսուած մեր բոլոր արարողութիւնները:

Շուտով` յուլիսին, տեղի կ՛ունենայ Հայոց ցեղասպանութեան թանգարան դարձած` հայ մանուկների երբեմնի որբանոցի վերաբացման հանդիսութիւնը: Ընտանեկան ուժերով մենք վերակառուցեցինք  հօրս մանկութեան տարիների կացարանը` «Թռչնոց բոյն» որբանոցը` դարձնելով այն Հայոց ցեղասպանութեան թանգարան:

Հ.- Պարո՛ն Պեզիքեան, 1988-ի Սպիտակի երկրաշարժի տարիներին ձեր ներդրումն ու անմնացորդ նուիրումն էք բերել` օգնելով  ոտքի կանգնել հարիւրաւոր որբերի: Պատմէք մի փոքր այդ ժամանակների մասին:

Պ.- Այո՛, ցաւով պիտի արձանագրեմ, որ առաջին այցս հայրենիք եղել է 1989թ.` Սպիտակի աւերիչ երկրաշարժից անմիջապէս յետոյ: Մենք հիմնեցինք «Պերկամօ-Սպիտակ» համերաշխութեան հիմնադրամը, որը ոչ միայն երկրաշարժի առաջին տարիներին, այլ 18 տարի շարունակ օգնեց ոտքի կանգնել հարիւրաւոր հայ որբերի: 350 երեխայի 18 տարի շարունակ ապահովեցինք առաջին անհրաժեշտութեան ամէն ինչով` սնունդ, կացարան, բժշկական, կրթական ծախսեր: Մենք չցանկացանք որբերին թողնել մանկատներում, նրանց համար գտանք խնամակալ ընտանիքներ: Ամէն տարի սեպտեմբերին 15 օրով գալիս էինք Հայաստան, եւ մեզ հետ ծանրոցներ էինք բերում աղէտից տուժած երեխաների համար: Յաճախ հագուստն ու գրենական պիտոյքներն այնքան շատ էին լինում, որ բաժանում էինք Սպիտակի միւս բնակիչներին: Կ՛ուզեմ նշել, որ կապ ենք պահել մեր խնամատարութեան ներքոյ գտնուող բոլոր երեխաների հետ, հոգացել ենք նրանց դպրոցական, ըստ անհրաժեշտութեան` վիրահատական ծախսերը: Իսկ երբ հասաւ բուհեր ընդունուելու ժամանակը, մենք համաձայնութեան եկանք Հայաստանի կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութեան հետ եւ համատեղ ուժերով հոգացինք 42 գերազանցիկների վարձավճարները, ովքեր ընդունուեցին երեւանեան տարբեր բուհեր: Մեր սաներից շատերին տեղաւորեցինք աշխատանքի` սպասարկման ոլորտներում, որպէսզի ինչ-որ չափով հոգան իրենց կեցութեան ծախսերը եւ ի վերջոյ կայանան` որպէս ինքնուրոյն մարդիկ: Վճարել ենք մեր երեխաների` Երեւանում վարձակալած բնակարանների գումարները:

Վերջին տարիներին նրանցից ոմանք ամուսնացան, ու մենք էլ դարձանք նրանց կնքահայրն ու կնքամայրը: Հէնց այսօր մեզ պիտի հիւրընկալուեն երկու քոյրեր, որոնցից մէկը` Հերմինէն, փոքր տարիքում աչքերի հետ կապուած խնդիր ունէր եւ այստեղ ասում էին, թէ կը կուրանայ: Կինս, չհամակերպուելով այդ մտքին, երեխային իր հետ տարաւ Իտալիա: Երկու ամիս մեր տանը մնալով` աղջնակին տարանք լաւագոյն մասնագէտների մօտ, Հերմինէն վիրահատուեց, եւ այսօր հրաշալի տեսնում է: Այսօր արդէն նա յաջողութեամբ մեծացնում է իր փոքրիկին:

Հ.- Դժուար չի կռահել, թէ ինչո՛ւ որոշեցիք կառուցել «Անի Պեզիքեան» երիտասարդական կենտրոնը: Կարծում եմ, ձեր փորձից ելնելով` նպատակ էք ունեցել անապահով ընտանիքների երիտասարդների համար ստեղծել ուսումը շարունակելու  անհրաժեշտ պայմաններ:

Պ.- Ճիշդ էք, մեր 42 պատանիների ուսանող դառնալուց յետոյ աւելի լաւ պատկերացրինք այն խնդիրները, որոնց բախւում են մարզերում ապրող անապահով ընտանիքների կամ մանկատներում ապրող երեխաները: Նրանցից շատերի համար բարձրագոյն կրթութիւն ստանալու` յաճախ անյաղթահարելի խոչընդոտ է դառնում մայրաքաղաքում կացարան գտնելու խնդիրը: Երկար փնտռտուքից յետոյ ի վերջոյ Թիֆլիսեան խճուղու վրայ ձեռք բերեցինք յարմար հողակտոր, որտեղ էլ կառուցեցինք 40 սենեակից բաղկացած կենտրոնը: Շնորհակալ ենք Հայաստանի սփիւռքի նախարար Հրանուշ Յակոբեանին, որ գնահատեց մեր գործը եւ իր ներկայութեամբ պատուեց կենտրոնի բացման արարողութիւնը:

Անարատ յղութեան հայ քոյրերի միաբանութեան եւ քոյր Արուսեակի վերահսկողութեան ներքոյ կենտրոնում կ՛ապրեն Հայաստանի տարբեր մարզերից երեւանեան բուհերում ուսանելու տեղափոխուած անապահով ընտանիքների երեխաները կամ որբերը: Կենտրոնը նախատեսուած է միայն աղջիկների համար եւ այստեղ բնակուող հայուհիները կարող են մնալ նաեւ ուսումն աւարտելուց յետոյ, աշխատել ու ապրել մինչեւ ամուսնանալը:

Հ.- Պարո՛ն Պեզիքեան, դուք եւ տիկին Անին, լինելով հեռատես, հոգ էք տարել, որ ձեր թոռնուհու մէջ ծնուի ու ապրի սէրը հայրենիքի հանդէպ: Այսօր Անին ձեզ հետ միասին կտրեց նորակառոյց երիտասարդական կենտրոնի կարմիր ժապաւէնը: Եւ չնայած Անիի մայրը հայուհի չէ, միեւնոյնն է` հազարաւոր մղոններ հեռաւորութեան վրայ աղջնակը մեծանում է կատարեալ հայի արժեհամակարգով:

Պ.- Երբ ես եւ կինս իմացանք, որ մեր առաջին թոռնիկը պիտի ծնուի, երկար ժամանակ մտածում էինք` ի՛նչ նուիրել նրան: Ի վերջոյ հասկացանք, որ Անիի նուէրը խորհրդանշական պիտի լինի: Մենք Եւրոպայի լաւագոյն վարպետներից մէկին պատուիրեցինք կտաւ, որի վերեւի հատուածում` խաչի ներքոյ, ամբողջութեամբ ոսկուց Հայաստանի քարտէզն է` իր լեռներով ու Արարատեան դաշտավայրով, մի քիչ ներքեւ Կիլիկիան է, աւելի վարը` Լիբանանը: Կտաւի ձախից` ներքեւի մասում, Իտալիան է պատկերուած` սրունքի տեսքով, իսկ աջ կողմում` մեր պատգամը`

Հայորդի, դուն որ կապրի՛ս հեռուն,
Մի՛ մոռնար քու անուշ մայր լեզուն,
Կառչած մնացիր միշտ արմատներուդ,
Յարգէ՛ ու սիրէ՛ յիշատակը նախահայրերուդ:

Կտաւը Անիի ննջասենեակում ծննդեան առաջին իսկ օրուանից զարդարում է մահճակալի դիմացի պատը` խօսելով նրա հետ ու ճշգրիտ ճանապարհով ուղղորդելով Անիին այս մեծ աշխարհում:

Ամբողջ նրա սենեակն է մի լուսաւոր եռագոյն` զարդարուած Հայաստանից տարած զանազան իրերով:

Անիին մենք պատմել ենք, որ  ինքը կրում է հայոց հինաւուրց մայրաքաղաքներից մէկի անունը, որն աւերել ու զաւթել են թուրքերը: Մենք նրան պատգամել ենք հեռաւոր Պերկամոյից հայեացքը մշտապէս ուղղել դէպի նախնիների երկիր` Մայր Հայաստան, դէպի Կիլիկիա ու Լիբանան եւ յիշել, որ իւրաքանչիւր հայի սրբագոյն պարտքն է սերունդներին նախնիներից ժառանգած ազգային արժէքների փոխանցումը:

Հ.- Շնորհակալ ենք, պարո՛ն Պեզիքեան, ձեր ողջ կեանքով ու գործունէութեամբ դուք լաւագոյն օրինակ էք մեր երիտասարդ սերնդի համար: Ին՞չ կը մաղթէք այն բոլոր հայորդիներին, ովքեր նոր են կեանք մտնում:

Պ.- Ես նոյնպէս շնորհակալ եմ Հայաստանի սփիւռքի նախարարութեանը եւ նախարար Հրանուշ Յակոբեանին` իմ կեանքն ու գործը գնահատելու համար: Անկեղծ ասած` չգիտէի, թէ պիտի արժանանամ նախարարութեան ոսկէ մետալին: Այդ պարգեւը ե՛ւ ոգեւորիչ է, ե՛ւ պարտաւորեցնող:

Բոլոր հայ ծնողներին խորհուրդ կը տամ առանց ափսոսանքի սերմեր ցանել, որովհետեւ այդ սերմերի պտուղները վաղն իրենց զաւակներն են քաղելու: Իսկ լաւագոյն սերմը գիտելիքն է, որ ցանկացած շրջահայեաց հայ ծնող պէտք է տայ իր զաւակին: Մեր 9-ամեայ թոռնուհին այսօր արդէն տիրապետում է 3 լեզուի:

Հայ երիտասարդներին մաղթում եմ աշխատասիրութիւն եւ անկոտրում կամք` մեր հայրենիքի բարգաւաճման ու զարգացման դժուարին ճանապարհը պատուով կերտելու համար: Մենք կարող ենք ստեղծել կայացած ու զարգացող հայրենիք, եթէ ունենանք հզօր սփիւռք եւ հզօր Հայաստան:

Հարցազրոյցը վարեց` ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ

Հայոց լեռներու ծիսական նկարիչ, բնութեան արքայ, քրմապետ… Այսպէս կը կոչեն հայ ժամանակակից արուեստագէտ Աշոտ Աւագեանը` անոր ընկերները եւ անոր արուեստի մասին պատկերաւոր արտայայտուողները:

Հայաստանի Սիւնիքի մարզի Սիսիան քաղաքը ծնած եւ հոն բնակող նկարիչը ծանօթ է թէ՛ իր  հայրենի քաղաքի, թէ՛ Հայաստանի սահմաններէն դուրս. տասնեակ զբօսաշրջիկներ տարուան տարբեր եղանակներուն կ’ուղեւորուին  Սիսիանի մօտակայքը գտնուող հնավայրեր` Զօրաց քարեր,  Ուխտասար, որոնց շրջակայքը արուեստագէտը բնութեան մէջ կատարած է իր աշխատանքները կամ տարբեր պատահմունքներու (happening) միջոցով բնութիւնը գործածած է իբրեւ «ցուցասրահ» մը կամ արուեստի հետ հաղորդակցութեան վայր մը: Այդ բացօթեայ ցուցադրութիւններուն ընթացքին Աշոտ Աւագեանին նկարները կը կախուին քարերու կամ քարանձաւներու վրայ, կ’ընկղմին ջուրին մէջ, երբեմն կ’այրին  կրակի վրայ:

Հին հայկական առասպելներու, ծէսերու, ծիսակարգերու նորօրեայ հռչակումը Աշոտ Աւագեանի ստեղծագործութիւններուն մէջ կը դառնան բարձրակարգ արուեստ` մաս կազմելով ժամանակակից նկարչութեան:

Նկարիչը ատոր միջոցով կը հաստատէ, որ մարդ  իր ամէնէն ներդաշնակ վիճակը կը զգայ բնութեան մէջ եւ, մարդ, գալով  բնութենէն եւ դանդաղ փոխակերպուելով, կ’երթայ դէպի բնութիւն: Այդ պատճառով ալ ան յաճախ ծէսեր կը կատարէ բնութեան մէջ` օդի, ջուրի, կրակի եւ այլ բնական երեւոյթներու միջոցով ցոյց տալով մարդու եւ բնութեան ներդաշնակութիւնը: Նկարիչը յաճախ անձամբ կ’ուղեկցի այցելուներուն` պատմելով հայրենի եզերքի անսահման հետաքրքրական  ու անվերջանալի պատմութիւնները:

Վերջին շրջանին Աշոտ Աւագեան կը զբաղի որմնանկարչութեամբ եւ մանրանկարչութեամբ:  Այդ ժանրին աւելի խորութեամբ անդրադառնալու  համար առիթ  հանդիսացած է այն, որ Աշոտ Աւագեան երկար ժամանակ աշխատած է իր  «Մաշտոց» գեղանկարչական որմնանկարին վրայ: Այդ աշխատանքին համար ան 2013 թուականին ստացած  է Հայաստանի պետական մրցանակ, իսկ աշխատանքը զետեղուած է Մեսրոպ Մաշտոցի անուան հնագոյն ձեռագրատուն-մատենադարանին մէջ:

Յուլիս 17-ին Համազգայինի «Լիւսի Թիւթիւնճեան» ցուցասրահին  մէջ կը բացուի հայրենի տաղանդաւոր գեղանկարիչ, վերացական արտայայտչապաշտութեան  (abstract expressionism) հայ  ամէնէն նշանաւոր  ներկայացուցիչներէն Աշոտ Աւագեանի գեղանկարչական աշխատանքներուն ցուցահանդէսը: Մինչ այդ Աշոտ Աւագեան, ցուցահանդէսէն առաջ, խօսեցաւ իր սպասումներուն  մասին եւ պատմեց, թէ ինչպէս մտած է արուեստի աշխարհ, եւ հակառակ անոր որ պատահական  դիպուածով մը եղած է, բայց այսօր հաստատ է,  որ այդ աշխարհը ի վերուստ սահմանուած էր իրեն համար:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ըլլալով ազատ, առանց սահմաններու ստեղծագործող նկարիչ մը` ստացաք պետական մրցանակ: Արդեօք այդ մէկը քիչ մը կը կաշկանդէ՞ արուեստագէտը, որ հեռու է պետական, իշխանական միջավայրերէ:

ԱՇՈՏ ԱՒԱԳԵԱՆ.- Ո՛չ, եւ զարմանալի է, որ որոշ մարդիկ ճիշդ այդպէս ալ կարծած են իմ մրցանակէս ետք, մտածած են, որ եթէ ես այդպիսի բարձր պարգեւ ստացայ, ուրեմն փոխուեցայ:  Որոշ շրջանակներ ալ մտածած են, որ թերեւս ես բարձրացուցի իմ գործերուս գինը, եւ ատկէ ետք  իմ գործերս սկսան քիչ գնել` վստահ ըլլալով, որ անոնք իմ ստացած  մրցանակէն ետք  արդէն տարբեր գին ունին… Փաստօրէն մրցանակը քիչ մը «վնասեց» ինծի: Բայց ես նոյնն եմ, նոյն արուեստագէտը, նոյն  գործերով, նոյն մտածումներով, նոյն ազատութեամբ:

Հ.- Վերջին տարիներուն քիչ մը ժանրային փոփոխութիւն կայ կարծէք ձեր արուեստին մէջ:

Ա. Ա.- Մատենադարանին մէջ տեղադրուած աշխատանքէս ետք սկսայ լրջօրէն զբաղիլ միջնադարեան որմնանկարով եւ մանրանկարչութեամբ: Այդ նկարը իր ազդեցութիւնը ձգեց այսօրուան իմ նկարչութեանս վրայ, կը փորձեմ  հինն ու նորը  համադրել, որքանո՞վ կը յաջողի, արդէն չեմ գիտեր:

Ես կ’ընեմ բաներ, որոնք կ’ուզեմ ընել: Թերեւս աշխարհի մէջ ամէն բան արդէն կատարուած է, մենք պարզապէս հնագոյն արուեստի նոր ժամանակներու մեկնաբաններն ենք:

Հ.- Ցուցահանդէսով պիտի ներկայանաք Լիբանանի մէջ. ի՞նչ զգացումներ ունիք:

Ա. Ա.- Լիբանանի, առհասարակ` Միջին Արեւելքի հանդէպ քիչ մը անծանօթութիւն ունիմ, բայց նոր երկիր մըն է ինծի համար, կ’ուզեմ ճանչնալ, եւ եթէ այդ երկիրը  իրապէս այն մշակոյթը ունի եւ այն մշակոյթի կրողն է, ինչ որ 1000, 2000 տարի առաջ, ուրեմն հոգեպէս հարստացած պիտի դառնամ,  մանաւանդ որ հայկական գաղութին մէջ պիտի ըլլամ, որ առանձնակի ջերմութիւն մըն է:

Մօտ 15 տարի առաջ,  երբ սահմանները նոր բացուած էին, եւ սփիւռքահայեր սկսան աւելի յաճախ գալ, մենք չէինք գիտեր` ժամանակակից արուեստին նկատմամբ ինչ մօտեցում ունին անոնք, այնպիսի տպաւորութիւն կար, թէ հայրենիքի կարօտով տարուած ազգային, հայրենասիրական նիւթեր կը փնտռեն արուեստին մէջ: Բայց այսօր վստահօրէն կրնամ ըսել, որ ժամանակակից ու  որակեալ արուեստ կը սիրեն, յաճախ մեզմէ աւելի ալ  կը գնահատեն:

Հ.- Ըսիք, որ մանրանկարչական գործերու շրջան է, իսկ ի՞նչ փոփոխութիւններ կը սպասուին ձեր արուեստին մէջ յառաջիկային:

Ա. Ա.- Մեծ փոփոխութիւններ չեմ կարծեր, թէ ըլլան, քանի որ մեծ փոփոխութիւնը, թէկուզ լռութիւնը, կեանքի, աշխարհի մեծ փոփոխութիւններուն առնչուած է: Ըսենք` պատերազմի: Ես պատերազմի պատճառով տասը տարի չնկարեցի, ձգեցի նկարելը, պատերազմի այդ պատկերները մէջս մնացին եւ խորքին մէջ մեծ ազդեցութիւն ձգեցին իմ նկարչութեանս վրայ: Մինչեւ պատերազմ` բոլորովին ուրիշ բան կը նկարէի, պատերազմէն ետք արուեստս փոխակերպումներ ստացաւ:

Հ.- Արուեստագէտը միշտ աւելի լաւ կը զգայ, աւելի շուտ կը տեսնէ: Որպէս արուեստագէտ, որպէս պատերազմին մասնակից եւ որպէս սահմանին մօտիկ շրջանին մէջ ապրող մարդ` ի՞նչ կը զգաք, պատերազմ պիտի ըլլա՞յ:

Ա. Ա.- Մենք  այսօր ալ պատերազմի մէջ ենք, պատերազմը աւարտած չեմ տեսներ: Անպատրաստ հանգստութիւն կայ քիչ մը, բայց պատերազմի վտանգը չէ հեռացած: Չեմ գիտեր` այդ նոյն ոգին կա՞յ: Թերեւս ոգին նոյնը չէ, ինչ որ առաջ էր, բայց ատոր փոխարէն` բանակ ունինք: Այն ժամանակ թերեւս ոգին աւելի զօրաւոր էր, բայց բանակ չունէինք: Պատերազմին հաւասարազօր վատ բան կայ այսօր, որ զիս աւելի  կը մտահոգէ, այն է, որ ժողովուրդը կը լքէ գիւղերը, հեռաւոր շրջանները: Մեր գիւղերը կը պարպուին:

Հ.- Այդ առումով ինչպիսի՞ն է վիճակը Սիսիանի մէջ, ուր դուք կը բնակիք:

Ա. Ա.- Չորս-հինգ գիւղ արդէն պարպուած է շրջանին մէջ: Երեք  գիւղի մէջ դպրոցները գոցուած են, եթէ այսպէս շարունակուի, չորս տարի ետք նորէն դպրոցներ կը գոցուին: Իսկ եթէ դպրոցը գոցուեցաւ, գիւղը չի մնար արդէն: Ատիկա ցաւ է:

Հ.- Ի՞նչ է արուեստին  դերը ձեր այդ նշած կորուստներուն, լքուածութեան մէջ:

Ա. Ա.- Մենք փորձեցինք շրջանին մէջ մշակութային փոքր ծրագիրներ իրականացնել, ոգեւորել, մենք  անձնապէս քիչ մը ոգեւորուեցանք, բայց երկար չտեւեց: Մեծ խնդիր մըն է, որ արուեստի, ոգեւորութեան միջոցով լուծուելիք չէ: Եթէ Դաստակերտի  հանքը չաշխատի, մօտակայ գիւղերը բոլորովին կը պարպուին, միւս կողմէ` բնապահպանները դէմ են հանքի շահագործումին,  եւ այսպէս, շրջանի բնակիչները մնացած են գոց շղթայի մը մէջ:

Հ.- Այդ ամէնը ձեզ չի՞ հիասթափեցներ` ապրիլ եւ ստեղծագործել տարածքի մը մէջ, ուր ամայութիւն կայ բոլոր իմաստներով:

Ա. Ա.- Չի հիասթափեցներ, քանի որ համոզում ունիմ, որ ասոնք մեր ամէնէն վատ ժամանակները չեն, շատ  աւելի վատ ժամանակներ ալ եղած են, յաղթահարուած, անցած են: 1906, 1909, 1915, 1920 եւ ուրիշ այլ թիւեր եղած են, որոնք օրհասական եղած են մեր ժողովուրդին համար: Հիմա գոնէ միատարր ենք, բանակ ունինք, պետականութիւն ունինք:

Այսօր զիս կ՛անհանգստացնէ մեր ներքին, ներսի թշնամին: Ցաւ կը պատճառեն արհամարհանքը, անօրինակութիւնը, որոնք մեզի հանդէպ կը կատարուին:  Երկար ժամանակ պետականութեան պակասէն մենք շատ վատ յատկութիւններ ձեռք բերած ենք, պոռոտախօս դարձած ենք, անհանդուրժող եղած ենք: Եթէ միայն փոքր պետականութիւն ունենայիք,  ըսենք` 1915  թուականին, Ցեղասպանութիւն չէր ըլլար: Երկար տարիներ, դարեր պետականութիւն  ունեցող մարդը, ժողովուրդը տարբեր է, այդ մէկը անոր ծիներուն մէջ կը մտնէ, եւ ան ուրիշ մէկը, այլ մտածողութեան տէր կը դառնայ:

Զրոյց, 2014 թ.

Երաժիշտներ, 2012 թ.

Հ.- Հայաստանի մէջ, Երեւանէն դուրս կան քիչ արուեստագէտներ, որոնք կրցած են իրենց քաղաքին, երկրին սահմաններէն դուրս գալ:   Գիւմրին նկատի եթէ չառնենք, միւս քաղաքներուն մէջ  չկան, բայց կաք դուք` Սիսիանէն, որ կրցած էք փոքր քաղաքի սահմանները յաղթահարել եւ ճանաչում ձեռք բերել դուրսը: Ինչպէ՞ս կրցած էք միայնակ, առանց պետութեան աջակցութեան ընել այդ մէկը:

Ա. Ա.- Ինչպէս կ’ըսէ ժողովրդական խօսքը` «Շան քիթէն ջուր խմելով» կրցած եմ: Չարչարանքով եղած է այդ մէկը: Այդ ճանապարհին ամէն բնորոշում ալ վաստակած եմ` թէ՛ խենթ, թէ՛ ցնդած, թէ՛ ալ չեմ գիտեր ինչե՜ր: Փոքր քաղաքին մէջ ըրած եմ բաներ, որոնք նոյնիսկ մեծ քաղաքներուն մէջ կրնան տարօրինակ թուիլ, չհասկցուիլ: Բայց անցած եմ այդ ճանապարհը: Եղած եմ այնպիսին, ինչպիսին եմ` առանց կեղծելու:

Մեր  շրջանին մէջ կայ Ուխտասար հնավայրը, որուն մասին վերջին անգամ  յիշատակուած էր 1970-ական թուականներուն: Գիրք գրած էին եւ մոռցած էին: Երբ ես սկսայ զբաղիլ Ուխտասարով, սկսաւ աւելի շատ  զբօսաշրջիկ այցելել, եւ  այսօր Տաթեւին հաւասար զբօսաշրջիկ կ’այցելէ նախաքրիստոնէական այդ հնավայրը: Եւ զբօսաշրջային ուղեցոյցներու մէջ Ուխտասարը նաեւ իմ արուեստովս ներկայացուած է: Իմ արուեստի գործողութիւններս ալ այդ վայրին մէջ նպաստեցին ատոր:

Հ.- Դուք նաեւ ուսուցիչ էք Սիսիանի Գեղարուեստի ուսումնարանին մէջ: Ինչպիսի՞ սերունդի հետ կ’աշխատիք: Մեծերը սովորաբար լաւ չեն արտայայտուիր այսօրուան սերունդին մասին: Դուք ի՞նչ կ’ըսէք:

Ա. Ա.- Շրջան մը տնօրէն ալ եղայ այդ դպրոցին մէջ, այսօր ուսուցիչ եմ միայն: Երբեք չեմ փորձած իմ ձեռագիրս պարտադրել աշակերտներուս, զիրենք ազատ ձգած եմ: Ատիկա կարեւոր է, եւ անոնցմէ շատեր ծանօթ արուեստագէտներ դարձած են, ետքը ըսած են` ի՛նչ լաւ է, դուն մեզի չէիր պարտադրեր, չէիր ճնշեր: Հիանալի սերունդ  է: Երբ որ վատ կ’արտայայտուին այս նոր սերունդին  մասին, կը յիշեմ, որ նոյն բաները նաեւ իմ մեծ հայրս կ’ըսէր երիտասարդներուն մասին,  նոյնը  իմ հայրս կ’ըսէր մեր մասին, այսօր իմ հասակակիցներէս  կը լսեմ  նոյն բաները` այս նոր  սերունդի մասին:

Փոքր ժամանակ ես կարդացած եմ «Մեռեալներու գիրքը»,  հոն ալ այդ  նոյն մտավախութիւնը կար. երկու, երեք հազար  տարի առաջ  ալ փաստօրէն եղած է այդ խնդիրը: Բայց այսօրուան սերունդը   աւելի գրագէտ է, աւելի ընկալունակ է, աւելի բաց է:

Հ.- Շատերը կը հետաքրքրէ, որ ըլլալով արհեստավարժ` արուեստի աշխարհ մուտք գործած էք պատահականօրէն: Ինչպէ՞ս եղաւ այդ մէկը:

Ա. Ա.- Փոքր էի, ինծի յանձնարարուած էր այգին ջրել, բայց ես դպրոցէն ետք պայուսակս տունը դնելով` գացի գետին մէջ լողալու եւ չջրեցի այգին:  Երբ տուն պիտի գայի, պատճառ պէտք էր, որպէսզի արդարացնէի իմ ծուլութիւնս, որպէսզի  խուսափէի պատիժէն: Փողոցէն քալած ատենս տեսայ, որ պատուհանէ մը ներս նստած` կը նկարէին: Գլուխս ներս մտցուցի, ուսուցիչ մը կար, ըսաւ` կ’ուզե՞ս հոս գալ: Մտայ, նկարելու սկսայ եւ երեկոյեան տունը ըսի, որ նկարչութեան գացած էի եւ այդ պատճառով այգին չեմ ջրած:  Արարքս արդարացուեցաւ, եւ ատկէ ետք արդէն ինծի ոչ թէ այգին ջրելու կը ղրկէին, այլ` նկարչութեան դասերու: Այսպէս նկարիչ դարձած եմ:

Ես գիտեմ, որ մարդու մը մէջ ամէն ինչ կայ` ե՛ւ   ստահակը կայ, ե՛ւ հանճարը կայ, ե՛ւ շնորհալին կայ,  ե՛ւ ապաշնորհը կայ,  նայած թէ  որտեղ  ինչը  կը բացայայտուի: Էքզիւփերին գրած է. «Զիս կը տանջէ ամէն մարդու մէջ մահացած Մոցարթը»: Երբեմն  կտաւը ինծի չի բաւեր, եւ կ՛ընեմ բաներ, որոնք գուցէ շարժապատկեր են, գուցէ թատրոն են, երբեմն գրականութիւն են:

Հ.- Բնութեան մէջ կատարուած ձեր արուեստի գործողութիւններէն մէկը մահուան կ’առնչուի, եւ ատոր իբրեւ արդիւնք` Սիսիանի մէջ պատրաստած էք ձեր գերեզմանը եւ նոյնիսկ յուղարկաւորութեան ծէս կատարած էք: Ի՞նչ է մահը արուեստագէտին համար, ինչպէ՞ս կը վերաբերիք մահուան գաղափարին: 

Ա. Ա.- Մահը ներկայ է կեանքի մէջ: Ամէն քայլափոխի մեզի հետ է մահը, անընդհատ մենք կ’երթանք դէպի մահ, մահ գոյութիւն չունի, մենք կը փոխակերպուինք պարզապէս: Անցեալին աւելի  հանգիստ  վերաբերած  են մահուան` իբրեւ սովորական ընթացք, սակայն այսօր սուգը աւելի է մահուան մէջ: Ինչ կը վերաբերի իմ գերեզմանիս, ապա անիկա միայն գերեզման չէ, հոն բարձրանալով` մարդիկ կը մտածեն: Այդ քարին վրայ ալ կայ գրութիւն. «Ու ամէն ծնուողի հետ նա ծնուելու է, ու ամէն մահացողի հետ նա մահանալու է, ու իւրաքանչիւր ծնունդ առաջին ծննդեան կրկնութիւնն է լինելու, ու իւրաքանչիւր մահ առաջին մահուան կրկնութիւնն է լինելու: Ճշմարիտ եմ ասում, ճշմարիտ…»:

Հ.- Անդրադառնալով ցուցահանդէսին` ի՞նչ կու տայ անիկա ձեզի:

Ա. Ա.- Ցուցահանդէս մը սովորաբար մեծ ներուժ կը խլէ, բայց երբ ես երկրէն  դուրս երթամ, լիցքաւորուած ետ  կու գամ: Միշտ փնտռտուքներու մէջ եմ, քանի դեռ կամ, քանի կ’ապրիմ, նոր բանի մը կարիք միշտ կայ:

Նախաձեռնութեամբ Լիբանանի հայոց թեմի Ազգային առաջնորդարանի տեղեկատուական բաժանմունքին, Ազգային առաջնորդարանի ժողովներու, բաժանմունքներու եւ գործունէութեան ծանօթացման հարցազրոյցներու շարքին, չորեքշաբթի, 15 յուլիս 2015-ին, Ազգային վարչութեան մասին «Վանայ Ձայն» հարցազրոյց մը ունեցաւ Ազգային առաջնորդարանի Ազգային վարչութեան ատենապետ դոկտ. Գրիգորիս Պողարեանին հետ: «Վանայ Ձայն»-ի հաղորդավար Հուրի Փափազեան-Էմմիեան վարեց հարցազրոյցը, որ իր ամբողջութեամբ կը դարձնենք «Ազդակ»-ի ընթերցողներուն սեփականութիւնը:

Հ.- Անցնող շաբաթ խօսեցանք Կրօնական ժողովին մասին. Ազգային վարչութեան պարտականութիւնը ի՞նչ է:

Պ.- Ազգային իշխանութիւնը ունի երեք թեւեր` Ազգային երեսփոխանական ժողով (նախապէս` Գաւառական ժողով), Ազգային վարչութիւն (նախապէս` Քաղաքական ժողով) եւ Կրօնական ժողով: Երեսփոխանական ժողովը օրէնսդիր մարմինն է, իսկ Ազգային վարչութիւնը` գործադիր մարմինը: Ազգային վարչութիւնը ուղղակի կամ իր խորհուրդներու ու յանձնախումբերու ճամբով կը վերահսկէ առաջնորդարանի ճամբով ժողովուրդին մատուցուող ծառայութիւններուն ու ընկերութեան բարգաւաճման աշխատանքներուն: Այս աշխատանքներուն մէջ նաեւ կը մտնեն առաջնորդարանի գրասենեակներու ու բաժանմունքներու գործունէութիւնը, թաղականութիւններու, խնամակալութիւններու, դպրոցներու, գերեզմանատուներու, պետական մարմիններու հետ կապուած հարցերը:

Հ.- Որո՞նք են Ազգային վարչութեան խորհուրդներն ու յանձնախումբերը:

Պ.- Ուսումնական, տնտեսական, կալուածոց, բնակարանային եւ դատաստանական խորհուրդները ներկայիս կը գործեն առաջնորդարանին մէջ: Ասոնց կողքին կան յանձնախումբեր, որոնք են` ընկերային ծառայութեան յանձնախումբը, կալուածոց շահարկման յանձնախումբը, դամբարաններու օրինականացման յանձնախումբը, «Երջօ Սամուէլեան-Եռագոյն» սրահի յանձնախումբը: Ասոնցմէ անկախ, կայ նաեւ Վերադատ ատեանը, որ կազմուած կ՛ըլլայ Ազգային վարչութեան եւ Կրօնական ժողովի անդամներէն, իսկ ատեանին նախագահն է առաջնորդ սրբազանը:

Հ.- Այս բոլորին մէջ Ազգային վարչութիւնը ինչպէ՞ս կը կառավարէ ու ի՞նչ ձեւով աշխատանքները ընթացք կ՛առնեն:

Պ.- Խորհուրդներու եւ յանձնախումբերու կազմութենէն ետք, իւրաքանչիւրը Ազգային վարչութեան կը ներկայացնէ իր երկամեայ ծրագիրը, որուն վերաբերեալ վարչութիւնը կու տայ իր կարծիքը, եւ ապա Ազգային երեսփոխանական ժողովը կու տայ իր վաւերացումը, որմէ ետք կ՛անցնին գործնական քայլերու:

Հ.- Ազգային վարչութիւն-Կրօնական ժողով կապերը ի՞նչ բնոյթ ունին:

Պ.- Երբ կարիքը զգացուի երկու ժողովներուն միջեւ խնդիրներ քննելու ու լուծելու, սրբազան հօր հովանաւորութեամբ այդ բոլորը կ՛իրականանան, եւ ի հարկին կը գումարուին միացեալ նիստեր: Այսպիսի պարագաներ կ՛ըլլան, երբ հարցերը կամ ծրագիրները երկու ժողովներուն հետ ալ առնչուած ըլլան:

Հ.- Ովքե՞ր կրնան մաս կազմել Ազգային վարչութեան:

Պ.- Ազգային վարչութիւնը կ՛ընտրուի Ազգային երեսփոխանական ժողովին կողմէ: Ժողովը կը ճշդէ անունները եւ պահանջեալ հարկին կը քուէարկեն:

Հ.- Ազգային առաջնորդարանի պիւտճէական վաւերացումին մասին ի՞նչ ըսելիք ունիք:

Պ.- Կամքէ անկախ պատճառներով մեր պիւտճէական վաւերացումը մէկ տարի ուշացումով կատարուեցաւ: Բաւականին խրթին հարց է: Իւրաքանչիւր խորհուրդ կամ յանձնախումբ կը ներկայացնէ իր նախագիծը եւ անոր կցուած պիւտճէական ակնկալութիւնները. դպրոցները կը ներկայացնեն պիւտճէական նախահաշիւները: Այս բոլոր տուեալները Տնտեսական խորհուրդը կը համադրէ եւ կը ներկայացնէ երկամեայ պիւտճէն: Անշուշտ բոլորին ծանօթ է, որ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմէն ետք, ամէնէն մեծ ծախսը եւ բացը գոյացած է դպրոցներէն, առաւել եւս նկատի առնելով, որ մեր դպրոցական կառոյցները անցեալ դարու կէսերէն ժառանգած ենք, այլեւս չեն գոհացներ այս դարու մեր աշակերտներուն պահանջները: Ուստի, իրերայաջորդ վարչութիւններ քննարկեցին, որոշեցին եւ գործադրութեան դրին դպրոցական համալիրի շինութիւնը: Գրեթէ մէկ քառակուսի քիլոմեթրի վրայ ունինք չորս վարժարաններ, ինչ որ ուժերու ջլատում է, ծախսերու բազմապատկութիւն… Այս բոլորը նկատի առնելով է, որ ձեռնարկուեցաւ համալիրի կառուցման: Շատեր կրնան ըսել, որ այս հանգրուանին այսպիսի համալիր մը ստեղծելը յարմար չէ, սակայն հաստատ, որ այս կառոյցը այսօր մեր հաւաքականութեան համար անհրաժեշտութիւն է: Կ՛ենթադրեմ, որ այս համալիրը իր մշակուած կրթական ծրագիրներով, որակաւոր ուսուցիչներու ցանցով, երբ սկսի իր գործունէութեան, այն ատեն աշակերտները, ազգայինները եւ ուսումնական պատասխանատուները պիտի զգան, որ կատարուած աշխատանքը տեղին էր:

Հ.- Ե՞րբ իր դռները պիտի բանայ Ազգային միացեալ վարժարանը…

Պ.- Շինարարական աշխատանքները հաւանաբար կ՛աւարտին յունուար 2016-ին: Կը մնայ ներքին կահաւորումը եւ աշակերտներու փոխադրութեան եւ յարակից հարցերը: Կ՛ենթադրեմ, որ 2016-2017 տարեշրջանին, եթէ նոյնիսկ ոչ ամբողջական, ապա մասնակի կերպով կը սկսի գործունէութիւնը:

Հ.- Պիւտճէական առումով, ծրագիրները իրականացնելու համար վստահաբար յաւելեալ գումարներու կարիք կ՛ունենայ ներկայ պայմաններուն մէջ: Ինչպէ՞ս կը հաւաքուին այդ գումարները:

Պ.- Յայտնեմ, որ Ազգային իշխանութեան եկամուտները կարելի է քանի մը գլուխներու տակ ամփոփել` առաջինը ազգային տուրքն է, որ ազգայիններուն մօտ կը յառաջացնէ զգուշաւոր վիճակ: Ազգային տուրքի գումարներուն 80 տոկոսը կը տրուի դպրոցներուն, իսկ մնացածը` քահանայ հայրերու հանգստեան սնտուկին կը ծառայէ, ինչ որ պէտք է ստեղծէ դրական եւ քաջալերական մթնոլորտ: Ասոնցմէ անկախ, կարգ մը յանձնախումբեր իրենց գործունէութեան ընթացքին կ՛ապահովեն շահեր, սակայն միշտ ալ վերջին 10-20 տարիներուն հաւաքուած գումարները բաւարար չեն եղած ծախսերը հոգալու: Կը դիմուին անհատ բարերարներու եւ կազմակերպութիւններու, ինչպիսին է Գըրգ Գրիգորեանի հաստատութիւնը` «Լինսի» հիմնարկը, «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկը… Չմոռնանք, որ վերջին տարիներուն մեր մտահոգութիւններուն վրայ աւելցած է սուրիահայ մեր եղբայրներուն օգնելու պահանջը:

Հ.- Ազգային վարչութեան ծրագրային առաջնահերթութիւնները որո՞նք են:

Պ.- Հիմնականը յստակ է, որ կրթական համալիրն է, բայց անկէ անկախ, բոլոր մարզերուն մէջ առաջադրուած են աշխատանքներ, որոնք պէտք է տարուին զուգահեռաբար, յանձնախումբերու եւ խորհուրդներու միջոցով:

Հ.- Աւարտին, այս հաղորդաշարին մասին ձեր կարծիքը ի՞նչ է:

Պ.- Այս յայտագիրը անհրաժեշտութիւն մըն է` մեր ազգայիններուն ծանօթացնելու Ազգային առաջնորդարանի առաքելութիւնն ու գործելաձեւը:

Հ.- Այլ ըսելիք ունի՞ք:

Պ.- Ազգային իշխանութիւններու, բոլոր խորհուրդներուն եւ յանձնախումբերուն պարտականութիւնը ազգին ծառայելն է: Այդ ծառայութիւններուն մէջ վստահաբար բացթողումներ կ՛ըլլան: Մեր փափաքն է, որ ազգայիններ իրենց ներդրումը բերեն եւ պէտք եղած ատեն շինիչ քննադատութիւններով եւ, ինչո՞ւ ոչ, նաեւ գնահատականներով մասնակցին գործունէութեան:

Զրոյցը վարեց` ՀՐԱՅՐ ԵՍԱՅԵԱՆ

Լիբանան տուած այցելութեան ծիրին մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան Ոսկերչական եւ ադամանդագործական ընկերակցութեան հիմնադիր-նախագահ Գագիկ Աբրահամեան կարճ զրոյց մը ունեցաւ «Ազդակ»-ի հետ:

Պատասխանելով Հայաստանի ներկայ տնտեսական վիճակին վերաբերող հարցումի մը` ան յայտնեց, որ Հայաստանի տնտեսական վիճակը այսօր ուղղակի եւ անուղղակի կապուած է Ռուսիոյ Մաքսային միութեան տնտեսական վիճակին հետ: Ըստ անոր, տնտեսական վիճակը ազդուած է  լիազօրութիւններու հանգամանքէն մեկնած: Այսուհանդերձ, Հայաստանի կառավարութիւնը ամէն ինչ կ՛ընէ, որպէսզի իր տնտեսութիւնը ոտքի պահէ: Կառավարութիւնը փոքր եւ միջին աշխատանքներու վարկեր կը տրամադրէ եւ յատկացումներ կու տայ ընկերութիւններուն: Աբրահամեան հաստատեց, որ ռուսական շուկայի կայունութիւնը, ռուսական ռուբլիի արժենիշի կայունութիւնը հիմնական ազդեցութիւն կ՛ունենան Հայաստանի տնտեսութեան վրայ:

Ըստ Հայաստանի Հանրապետութեան Ոսկերչական եւ ադամանդագործական ընկերակցութեան հիմնադիր-նախագահին, Հայաստանի Եւրասիական միութիւն մտնելը շատ կարեւոր է անվտանգութեան տեսակէտէն: Մօտ 180 միլիոն բնակչութեամբ շուկայ կը բացուի Հայաստանի առջեւ սոյն միութեան անդամակցութեամբ: Երեւանէն Մոսկուա ապրանք փոխադրելը նոյնքան դիւրին կ՛ըլլայ, որքան` Երեւանէն Գյումրի: Տուրքերու իմաստով, ապրանքի փոխադրութիւնը շատ հեզասահ պիտի ըլլայ մաքսային միութեան երկիրներուն հետ: Սակայն բեռնարկղով ապրանք բեռնաւորելը նոյնքան դիւրին չէ երկաթուղիի  չգոյութեան պատճառով: Հետեւաբար , ապրանքին գինը, որակը եւ անոր առաւելութիւնը կը ճշդեն արտադրանքին յաջողութիւնը:

Այս հարցի լուծման անդրադառնալով` Գագիկ Աբրահամեան յայտնեց, որ եթէ բացուի Հայաստան-Վրաստան-Ռուսիա երկաթուղին, որ հարիւրաւոր միլիոն տոլարի ծախսեր կը պահանջէ, Հայաստանի տնտեսական շրջափակումը ձեւով մը կ՛աւարտի, եւ տնտեսական վիճակը մեծապէս կը բարելաւուի:  Ըստ անոր, այս առնչութեամբ Ռուսիան ջանք ի գործ կը դնէ, որպէսզի իրագործուի այս երկաթուղիին ծրագիրը: Վրաստանը իր կարգին տարանցումի տուրքերէն կ՛օգտուի երկաթուղիի գործածութեան պարագային:

Հայաստանի` Եւրասիական տնտեսական միութեան անդամակցութեամբ Հայաստանի ճարտարարուեստի զարգացման անդրադառնալով` Գագիկ Աբրահամեան դիտել տուաւ, որ անիկա կը զարգանայ այնքանով, որքանով Հայաստան ճիշդ ապրանքը կ՛արտադրէ` գինի, որակի եւ այլ մանրամասնութիւններէ մեկնելով: Շուկայական իրավիճակին մէջ պէտք է մրցիլ: Առաւել, մաքսային միութեան յաւելեալ արժէքի (VAT) տուրքի օրէնքը գնորդին առիթ կու տայ մինչեւ երկու ամիս կատարելու իր վճարումները:

«Ազդակ»-ի յաջորդ հարցումը կը վերաբերէր Հայաստանի վրայ հայաստանաբնակ սուրիահայերուն ունեցած տնտեսական ազդեցութեան:

«Մենք սփիւռքի նախարարութեան հետ մեծ ծրագիրներ փորձեցինք իրականացնել, սակայն չյաջողեցանք: Մօտ հարիւր սուրիահայ ընդունեցի աշխատանքի, բոլոր պայմանները մենք ստեղծած էինք: Մեծամասնութիւնը եկաւ, աշխատեցաւ, ապա հեռացաւ ընդհանրապէս դէպի Քանատա եւ այլ երկիրներ: Անոնցմէ մնացին քանի մը հոգին:  Բոլոր պայմանները ստեղծուած են սուրիահայերուն համար Հայաստանի մէջ ձեռնարկութիւններ ընելու:

Սուրիա ծնած, Պէյրութ գաղթած, ապա Միացեալ Նահանգներու մէջ ընտանիք կազմած Սօսի Ղազարեան-Գեւոնեան, որուն հայրն ու մայրը կեսարացի են, ապրած է հայկական մտերմիկ ու ազգային մթնոլորտի մէջ, ինչ որ զինք մղած է հայրենադարձութեան, եւ ան արդէն 2004 թուականէն ի վեր բնակութիւն հաստատած է Հայաստանի մէջ:  Գրող, հասարակական գործիչ Սօսի Ղազարեան-Գեւոնեան եղաւ առաջինը, որ Հայաստանի հասարակութեան եւ աշխարհասփիւռ հայութեան ներկայացուց  Հայոց ցեղասպանութեան արհաւիրքը ապրած Արշալոյս Մարտիկանեանի (Օրորա-Աւրորա) ամբողջական պատմութիւնը` իր ոճով մինչ այդ աննախադէպ «Մինչեւ հոգիներու աճուրդը» գիրքով, որ հիմնուած էր Արշալոյս Մարտիկանեանի «Յօշոտուած Հայաստան»  գիրքին վրայ:

Ան նաեւ հանրութեան տրամադրութեան տակ դրաւ իր խմբագրած հաւաքածոները `«Ազատագրութեան ոգին», «Արցախի պատմութիւն», «Հայուհին պատմութեան առջեւ» եւ «Կեսարիոյ նախճիրները»: Սօսի Ղազարեան-Գեւոնեանի գրական եւ հասարակական գործունէութեան մասին յաւելեալ տեղեկութիւններ ունենալու նպատակով «Ազդակ» հետեւեալ հարցազրոյցը կատարեց անոր հետ:

«ԱԶԴԱԿ».- Նախ խօսինք ձեր գիրքերուն մասին, ի՞նչ եղած է ձեր մղիչ ուժը, ի՞նչ նպատակով կատարած էք տարբեր գիրքերու խմբագրութեան աշխատանքը:

ՍՕՍԻ ՂԱԶԱՐԵԱՆ-ԳԵՒՈՆԵԱՆ.- Հայկական ինքնութիւնս, որ օժտուած է Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ առաքինութեամբ, հիմնական մղիչ ուժս էր խմբագրելու այս գիրքերը: Առաջինը` «Ազատագրութեան ոգին», որուն հեղինակը Արմէն Տօնոյեանն է, անձնական նախաձեռնութիւն էր` իբրեւ ծաղկեփունջ աւելցնելու մեր ֆետայիներու յիշատակի յուշարձանին առջեւ, իսկ երկրորդը` «Արցախի պատմութիւն», որ դասախօս եւ պատմաբան Վահրամ Բալայեանի հեղինակութիւնն էր , իսկ 14-րդ դարէն մինչեւ օրս կիներու ճնշուած եւ անարդար վիճակն ու տառապանքը զիս մղեց խմբագրելու  «Հայուհին պատմութեան առջեւ» գիրքը: «Մինչեւ հոգիներու աճուրդը» գիրքը յատուկ է իր բովանդակութեամբ, քանի որ պէտք էր Օրորային պատմութեան ներկայացումը կատարել  համայն հանրութեան: Ազդուելով Արշալոյս Մարտիկանեանի ապրած դաժան կեանքէն եւ անոր մասին պատրաստուած «Հոգիներու աճուրդը» տեսերիզէն 2008-ին` հրատարակուեցաւ տեսերիզի գիրքը անգլերէն լեզուով, որմէ ետք 2011-ին Ժընեւի մէջ ներկայացնելու համար սոյն գիրքը վերահրատարակեցի հայերէնով եւ իւրայատուկ գծապատկերներով:

Վերջինս ալ «Կեսարիոյ նախճիրները» գիրքն է, որուն տպագրութիւնը յանձն առաւ Հայաստանի Գիտութիւններու  ազգային ակադեմիայի պատմութեան հիմնարկը: Սոյն գիրքին խմբագրումն ու հեղինակութիւնը այնքան ալ դիւրին  աշխատանք չեղան, քանի որ դժուարութեամբ կը կարդայի մեծ հօրս` Հայկ Ղազարեանի ձեռագիրը: Հայկ Ղազարեանը, որ հիմնած էր թերթեր, դպրոցներ եւ եկեղեցիներ Կեսարիոյ մէջ, իր դրամին ուժով ազատած էր Ցեղասպանութենէն, սակայն  ան 1915-ին ականատես ըլլալով օսմանական ոճրագործութիւններուն, իր օրագրութեան մէջ գրի առած է իր ականատեսի վկայութիւնները` «Սեւ օրեր» խորագիրին տակ: Ես ալ այս գիրքին միջոցով վերակենդանացուցի Հայկ Ղազարեանն ու Կեսարիան`  մատուցելով պարտքս մեծ հօրս հանդէպ:

«ԱԶԴԱԿ».- Ինչպէ՞ս ծագեցաւ  բարեսիրական գործունէութիւններ կատարելու գաղափարը եւ այժմ ի՞նչ ընթացքի մէջ են:

Ս.Գ.-  Անձնական նախաձեռնութեամբ իրականացուող անշահախնդիր բարեսիրական աշխատանքներս, որոնց մասին շատ դժուարութեամբ կը խօսիմ, ի յայտ եկան իմ մարդասիրական ոգիիս ցաւէն, երբ որ հայրենիքիս մէջ նկատեցի ընկերային հարցեր, որոնց պատճառով տարածուած էին դժբախտութիւններ: Արդ,  իմ հիասթափ հոգիս կ’որոշէ իմաստաւորել իմ կեանքս հայ աղջիկներու բարձր ուսում ստանալու  օժանդակելով, որովհետեւ, ըստ ինծի, բարձրագոյն ուսումը բանալի է, որ կը  ձերբազատէ ամէն տեսակի շղթաներէ: Մինչեւ օրս Երեւանի մէջ կը հոգամ վեց ուսանողուհիներու, որոնց ծանօթացած էին ճամբարներու ընդմէջէն, ապահովելով անոնց բարձրագոյն ուսումը, ապաստանն ու սնունդը: Ինչպէս նաեւ Սուրիոյ պատերազմի վերջին իրադարձութիւններէն ետք, ես ընդունեցի չորս սուրիահայ երիտասարդներ, որոնք Հայաստան եկան նաեւ բարձրագոյն ուսում ստանալու: Այսպէս, ես այսօր Հայաստանի մէջ ունիմ 14 անդամներէ բաղկացած ընտանիք մը, որուն ապաստանն ու ապրուստը ես կամաւորաբար կ’ապահովեմ: Նշեմ,  թէ որ Միջազգային կանանց ակումբի անդամ եմ, որուն նպատակն է ձեռնարկներու միջոցներով գումարներ ապահովել` հոգալու համար գիւղերու զանազան կարիքաւորներու պէտքերը:

«ԱԶԴԱԿ».- Խնդրեմ`  անդրադառնանք Հայաստանի  սփիւռքի նախարարութեան հետ ձեր ունեցած յարաբերութեան եւ ի՞նչ էին անոր բերած ներդրումները ձեր աշխատանքներուն մէջ:

Ս. Գ.- Հայաստանի սփիւռքի նախարարութեան հետ յարաբերութիւնս շատ հին է, իսկ անոր բերած ներդրումը աշխատանքներուս մէջ միշտ ալ քաջալերական էին, վերջին օրինակն ալ «Կեսարիոյ նախճիրները» գիրքի շնորհահանդէսն է, որ տեղի ունեցաւ սփիւռքի նախարարութեան գրասենեակին մէջ, ուր նախարար Հրանուշ Յակոբեան զիս պարգեւատրեց «Պօղոս Նուպար» մետալով` ե՛ւ գրական ե՛ւ բարեսիրական աշխատանքներուս իբրեւ գնահատանք:

«ԱԶԴԱԿ».- Ի՞նչ կրնաք ըսել ձեր հայրենադարձութեան որոշումին մասին եւ ձեր այս փորձառութիւնէն մեկնած` արդեօք կը քաջալերէ՞ք նման քայլեր հայրենիքէն դուրս ապրողներուն:

Ս. Գ.- Հայաստանի  անկախութիւնէն առաջ երեք անգամ այցելած եմ հայրենիք, սակայն իմ եւ վստահաբար համայն հայութեան վաղեմի երազին  իրականացումէն եւ Հայաստանի անկախութեան ձեռքբերումէն ետք ես առիթ ունեցայ ութ անգամ այցելելու Հայաստան, ուր ամէն տարի կը զբաղէի մանուկներու ճամբարներ կազմակերպելով: Բայց այդ ժամանակ չէի կրնար հայրենադարձութեան որեւէ  քայլ առնել , քանի որ արդէն իսկ մայր էի եւ ընտանիքի տէր, Միացեալ Նահանգներու մէջ զիս սպասող կար: Այդուհանդերձ, 2004-ին զաւակներուս քաջալերանքով եւ մանաւանդ դստերս ներդրումով որոշեցի  վերջնականօրէն  հաստատուիլ  Հայաստան` ունենալով սեփական  տուն: Որոշումիս յաջորդող հանգրուանը այնքան ալ հեզասահ չէր, հանդիպեցայ տարբեր տեսակի խոչընդոտներու, բայց լաւ կը գիտակցէի, որ դժուարութիւնները ամէնուրեք են, եւ հայրենիքի հողի վրայ հանդիպած խոչընդոտներս կրնանք յաղթահարել հայրենասիրական բարձր ոգիով: Կը վստահեցնեմ իւրաքանչիւր անձի, որ տակաւին կը տատամսի հայրենադարձութեան քայլերու առնչութեամբ, որ հայրենիքը` Հայաստանը, մեր բոլորիս վերջին կայարանն է  ու միակ ապաստանը` թէ՛ դրական, եւ թէ՛ բացասական բոլոր կողմերով:

Շնորհակալութիւն «Ազդակ» օրաթերթին այս օգտաշատ հարցազրոյցին, որուն ընդմէջէն մարդկային հարցերու կողքին, նաեւ լուսարձակի տակ առինք իւրաքանչիւր գիրք` անգամ մը եւս շունչ եւ կեանք շնորհելով  Արշալոյս Մարտիկանեանի եւ Հայկ Ղազարեանի անմահ հոգիներուն:

Նախաձեռնութեամբ Լիբանանի հայոց թեմի Ազգային առաջնորդարանի տեղեկատուական բաժանմունքին, Ազգային առաջնորդարանի ժողովներու, բաժանմունքներու եւ գործունէութեան ծանօթացման հարցազրոյցներու շարքին, չորեքշաբթի, 22 յուլիս 2015-ին, Ազգային վարչութեան Բնակարանային յանձնախումբին մասին «Վանայ Ձայն» հարցազրոյց մը ունեցաւ բնակարանային յանձնախումբի ատենապետ Րաֆֆի Կէօվօղլանեանին եւ մեթր Թալին Սահակեան-Դարբինեանին հետ: «Վանայ Ձայն»-ի հաղորդավար Հուրի Փափազեան-Էմմիեան վարեց հարցազրոյցը, որ իր ամբողջութեամբ կը դարձնենք «Ազդակ»-ի ընթերցողներուն սեփականութիւնը:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Բնակարանային յանձախումբը ինչպիսի՞ աշխատանքներու կը ձեռնարկէ:

ՐԱՖՖԻ ԿԷՕՎՕՂԼԱՆԵԱՆ.- Ազգային վարչութեան բնակարանային յանձնախումբը սկսած է գործել 1990-ական թուականներու սկզբնաւորութեան: Նպատակն է փոխատուութիւններ կատարել հայ ընտանիքներու, որոնք կ՛ուզեն Պուրճ Համուտի մէջ դառնալ տուներու սեփականատէր: Այս ծիրին մէջ յանձնախումբը նաեւ օգտակար կը դառնայ տուներու օրինականացման եւ կարգաւորման աշխատանքներուն: Տարիներու ընթացքին մենք ունեցած ենք 600 պարագաներ, որոնց մեծամասնութիւնը այս յանձնախումբին ճիգերով լուծուած են: Բնակարանային յանձնախումբին այս գործը հասութաբեր նախաձեռնութիւն չէ, այլ կը միտի հասարակութեան օգտակար դառնալ:

Հ.- Բնակարաններ ունենալու պայմանները ի՞նչ են:

Ր. Կ.- Հիմնադրութեան օրերուն, յանձնախումբը պարզապէս ծախսերը ամբողջացնող գումարներ կը հայթայթէր նպաստաւոր պայմաններով: Հետագային ծրագիրը ընդարձակուեցաւ եւ տարածուեցաւ: Դիմող ընտանիքը պէտք է ըլլայ հայ, բնակավայրը գտնուի Պուրճ Համուտի մէջ, կառոյցը առեւտրական նպատակներով չգործածուի: Ընտանիքը պէտք չէ ըլլայ այլ բնակարանի սեփականատէր, բացի եթէ պարագային ապրած բնակարանը ընտանեկան թիւի աճի պատճառով փոքր է եւ կամ ալ կառոյցին մէջ առողջապահական պայմանները գոհացուցիչ չեն:

Հ.- Դուք ինչպէ՞ս օգտակար կը դառնաք դիմող պարագաներուն:

Ր. Կ.- Բնակարան գնելը ունի ճարտապետական, տնտեսական եւ իրաւական երեսները: Նախ եւ առաջ մեր հայորդիներուն կը փոխանցենք նշեալ մարզերուն մասին խորհրդատուութիւններ եւ տուեալներ, որպէսզի ան ճիշդ կողմնորոշումը կատարէ: Բնակարանային յանձնախումբը բնակարաններ կը գնէ եւ աւելի քիչ գումարով, նուազ տոկոսով եւ մասնավճարներու դրութիւններով օգտակար կը դառնայ հայորդիներուն:

Թ. Դ.- Անցեալին գումարները փոքր էին ու Ազգային առաջնորդարանը իբրեւ փոխատուութիւն կը տրամադրէր: Երբ տուներուն գիները եւ պահանջները աւելցան, այդ հանգրուանին սկսանք կապը հանդիսանալ գնողներու եւ դրամատուներուն միջեւ, որպէսզի մեր հայորդիները լաւագոյն պայմաններէն օգտուին:Բնակարանի տէր դառնալու համար թղթածրար պէտք է պատրաստուի. յաճախ բազմաթիւ հարցեր կ՛ըլլան` ապօրինի արձանագրութիւններ, տարածքներու հարցեր, գինի սերտողութիւններ… Պարագայ առ պարագայ բոլոր մանրամասնութիւններով եւ օրինական բոլոր կարգերը յարգելով պէտք է քննել, որպէսզի հետագային այլ խնդիրներ չծագին: Այստեղ նաեւ կարեւոր է գնողին թղթածրարին ամբողջացումը` գնողի ամսաթոշակ, դրամատնային համաձայնագիր, դրութիւններ…

Հ.- Ի՞նչ տեսակի տուներ կը գնէք ու ծախէք…

ՐԿ.- Մենք կը կեդրոնանանք Պուրճ Համուտի մէջ գոյութիւն ունեցող ոչ հայկական բնակավայրերուն վրայ: Կը փորձենք լաւ պայմաններ տալ բնակավայրերու տէրերուն ու գործակցաբար կ՛իրականացնենք ծրագիրները: Ապօրինի բնակավայրերու հարցերը կը վերջնականացնենք եւ պէտք եղած տնօրինումները կը կատարենք:

Հ.- Բնակարանային նոր ծրագիր ունի՞ք:

Ր. Կ.- Այո՛, երկաթուղագիծի ճամբուն վրայ, Մեսրոպեան վարժարանի ետեւի թաղին մէջ կայ շէնք մը, որուն բնակարաններուն թղթածրարը քանի մը շաբթուան ընթացքին կ՛ամբողջանայ ու կը սկսինք վաճառքի:

Հ.- Առուծախի ընթացքին շինարարական գործերն ալ ձեր յանձնախո՞ւմբը կ՛իրականացնէ:

Ր. Կ.- Մեր աշխատանքներուն մաս կը կազմեն նորոգութեան գործերը, վերելակ, ելեկտրականութեան ցանց, վերադասաւորում…

Հ.- Այս շէնքի պարագային առաջնահերթութիւնը որո՞նց պիտի տրուի:

Ր. Կ.- Պիտի տրուի նոր նշանուած, ամուսնանալ փափաքող կամ նորապսակ զոյգերուն, որոնք պէտք է ունենան մնայուն եկամուտի աղբիւր: Ընտանիքի եկամուտին մէկ երրորդը պէտք է ըլլայ մասնավճարը, իսկ յարկաբաժինի գումարին քառորդը պէտք է կանխիկ վճարուի: Գնողը պէտք է անպայման ունենայ երկու երաշխաւոր, որպէսզի դժուարութիւններու պարագային անոնք նեցուկ կանգնին…

Հ.- Հայորդիները եթէ դիմում պիտի կատարեն, ո՞ւր պէտք է ներկայանան եւ ի՞նչ է կարգը:

Ր. Կ.- Ազգային առաջնորդարանին մէջ յանձնախումբը ունի իր գործավարը, որուն կարելի է կատարել դիմումները եւ ստանալ համապատասխան լուսաբանութիւններ:

Հ.- Եթէ հայ ընտանիք մը չկարենայ վճարել ճշդուած գումարը, ի՞նչ կ՛ընէք:

ԹԱԼԻՆ ՍԱՀԱԿԵԱՆ-ԴԱՐԲԻՆԵԱՆ.- Երբեք չէ պատահած, որ հայ ընտանիք մը իր բնակած վայրէն դուրս հանած ենք եւ ապագային ալ, վստահ եմ, որ չ՛ըլլար: Ընտանիքը եթէ նիւթական դժուարութիւններ ունի ու չի կրնար վճարել գումարը, ապա կը փորձենք գտնել լուծումներ, որոնց բացակայութեան պարագային կը դառնայ վարձակալ, որպէսզի նուազ գումարով կարենայ ապրիլ ու իր պայմանները բարելաւել:

Հ.- Պուրճ Համուտի դիմագիծի պահպանման խնդիրին գծով ի՞նչ ըսելիք ունիք:

Ր. Կ.- Դիմագիծի պահպանման խնդիրը գոյութիւն ունի, դժուարութիւնները շատ են, բայց հաստատօրէն կարելիութիւններ ալ կան: Ամէնէն մեծ արգելքը յուսահատութիւնն է: Ուրախ եմ, որ այս առնչութեամբ մեծ ճիգեր կը թափուին: Այն հայերը, որոնք իրենց բնակարանները պիտի ծախեն, պէտք է հայերուն վաճառեն: Այս առնչութեամբ ալ մեր յանձնախումբը յառաջիկային պիտի զբաղի առուծախով, որպէսզի հայերուն տուները օտարներուն չծախուին: Հայը Պուրճ Համուտին մէջ պահելը շրջանի դիմագիծի պահպանման լաւագոյն գրաւականն է:

Հ.- Բնակարաններ գնելու աշխատանքի ընթացքին օտարները յանձնելու դժուարութիւններ կը ստեղծե՞ն:

Թ. Ս. Դ.- Մեր գործն է լաւ պայմաններ ստեղծել ու օրինական միջոցներու դիմել, որպէսզի վերադարձնենք հայերուն: Խորհրդակցութիւններով, օրինական կարգով, գոհացուցիչ պայմաններով եւ երբեմն ալ ժամանակ տրամադրելով` կը լուծուին:

Հ.- Այլ ըսելիքներ կա՞ն:

Թ. Ս. Դ.- Մեզմէ իւրաքանչիւրը պէտք է հաւատայ, որ իր գործը արդիւնք կու տայ, տեղ կը հասցնէ:Չենք կրնար ըսել, որ ուշացած ենք, արդէն Պուրճ Համուտը հայաթափուած է եւ հոն կանգ առնենք: Մեզմէ իւրաքանչիւրը շատ բան կրնայ փոխել, եթէ աշխատանք տանի, եթէ մեր ազգային կառոյցներուն նկատմամբ վստահութիւն ունենայ, եթէ պատրաստ ըլլայ զոհողութիւններ կատարելու: Վերջապէս, քաջալերելի է, որ այսպիսի յայտագիր մը կը ներկայացուի: Բազմաթիւ հայորդիներ այս աշխատանքներուն ծանօթ չեն, եւ այս առիթը լաւագոյն միջոցն է ներկայացնելու Ազգային առաջնորդարանի գործունէութիւնը:

Ր. Կ.- Շնորհակալութիւն «Վանայ Ձայն»-ի տնօրէնութեան եւ Ազգային առաջնորդարանի տեղեկատուական բաժանմունքի պատասխանատուին, որ այս առիթը ընծայեցին: Պուրճ Համուտը հայութեան համար մեծ արժէք ունի ու լիբանանեան առումով ունի կարեւոր դիրք ու դեր: Մենք շրջանի կալուածներուն տէր կանգնելով` պէտք է պահպանենք այս հայկական շրջանին դիմագիծը:

Հարցազրոյցը վարեց` ԱՐՇՕ ՊԱԼԵԱՆ

Լիբանանի մէջ վերջերս լուսարձակի տակ առնուած է լեռնագնաց Ռոժէ Պաաքլինիի անունը, նկատի ունենալով, որ վերջերս ան բարձրացած էր Էվերեսթի գագաթը եւ ականատես եղած էր Նեփալը հարուածած վերջին երկրաշարժին, նկատի ունենալով, որ այդ ժամանակաշրջանին ինք տակաւին կը գտնուէր Նեփալի մէջ:

Ռոժէ Պաաքլինի նշեց, որ 1998-էն ի վեր լեռնագնացութիւն կը կատարէ` մերթ խմբային, մերթ առանձին:

Լեռնագնացութիւնը իբրեւ նախասիրութիւն ունեցող Պաաքլինի յայտնեց, որ  Լիբանանի բոլոր լեռները բարձրացած է, սակայն անհատական առումով իր մակարդակը բարձրացնելու նպատակով սկսած է ուղղուիլ այլ երկիրներ` նուաճելու համար նաեւ շարք մը այլ գագաթներ:

Անցնող ամիսներուն Ռոժէ Պաաքլինի ուղղուած է Նեփալ` մագլցելու համար Էվերեսթի գագաթը:

«Լեռը բարձրացայ զիս առաջնորդող անձի  մը ընկերակցութեամբ: Քաթմանտուէն մինչեւ Էվերեսթի գագաթը 11 օրուան ժամկէտով պէտք էր աւարտէինք, սակայն բնաւորութեամբ արկածախնդրութիւն սիրող եմ եւ 8 օրուան մէջ կատարեցի այդ ամբողջը, որ աւելի ուշ իր դրական ազդեցութիւնը ունեցաւ: Անշուշտ նկատի ունիմ երկրաշարժը, որուն պատճառով Էվերեսթի վրայ գտնուող 18 լեռնագնացներ մահացան», ըսաւ ան:

Լեռնագնացի մը կողմէ ինքզինք պատրաստելու մասին հարցումի մը անդրադառնալով` Պաաքլինի շեշտեց, որ կան որոշ մարզանքներ, որոնք պէտք է մնայուն կերպով կիրարկել, օդի փոփոխութիւններուն մարմինը ընտելացնել, ինչպէս նաեւ յստակ սննդականոնի մը հետեւիլ` պահելու համար մարմնին առողջութիւնը:

«Էվերեսթի պարագային մարտահրաւէրը լուրջ էր, որովհետեւ Հիմալայեան լեռներուն վրայ կարելի է 24 ժամուան ընթացքին տարուան չորս եղանակները ապրիլ», աւելցուց ան:

Պաաքլինի նշեց, որ իրեն համար ծայր աստիճանի արկածախնդրութիւններն են հաճոյք պատճառողները, սակայն հակառակ իր նկարագրի այս գիծին` երկրաշարժը ահաւոր էր:

«Ամբողջ ութ օրուան լեռնագնացութենէն եւ խոկումներէ ետք, ամբողջ քաղաքի մը քանդումին ականատես եղայ քանի մը վայրկեաններու ընթացքին: Աչքերուս առջեւ ամէն բան գետնի հաւասար դարձաւ, գետինը ճեղքուեցաւ եւ մարդիկ, որ քանի մը վայրկեան առաջ գոյութիւն ունէին,  անհետացան, իսկ քաղաքը ծածկուեցաւ փոշիի մառախուղով մը: Ահաւոր կերպով վախազդու էր երկրաշարժը, որովհետեւ անորոշութիւն կը պատճառէ եւ ոչինչ քու հակակշիռիդ տակ է: Երեւակայեցէք, որ 90 երկվայրկեանի համար բնութիւնը խենթանայ եւ ութ հազար հոգի ոչ եւս ըլլայ», նշեց Պաաքլինի` ականատեսի վկայութեան կշիռով:

Պաաքլինի յայտնեց նաեւ, որ ինք օժանդակած է Նեփալի երկրաշարժին յաջորդող փրկարար աշխատանքներուն ու մեծ դժուարութեամբ վերադարձած է Լիբանան:

Պաաքլինի շեշտեց նաեւ, որ իրեն հաւանաբար օգնած է նաեւ այն իրականութիւնը, որ Լիբանանէն մեկնումի օրը սխալ մը արձանագրուած է եւ ինք ճշդուած թուականէն օր մը ետք է, որ մեկնած է Նեփալ:

Պաաքլինի շեշտեց, որ լեռնագնաց մը շատ աւելի արդիւնաւէտ կը դառնայ եւ մակարդակը կը բարձրանայ, եթէ հովանաւոր ունենայ: «Անշուշտ իմ ապագայ ծրագիրներուս մաս կը կազմեն աշխարհի բարձրագոյն գագաթներու նուաճումը», աւելցուց ան:

Հայութեան հետ իր կապերուն մասին խօսելով` Ռոժէ Պաաքլինի յայտնեց, որ իր հօրենական մեծ մայրը հայ է. ան ծնած է 1915-ին եւ մահացած` 2014 դեկտեմբերին: «99-ամեայ ծերունի մեծ մայրս` Մաքրուհի Սերոբեան-Պաաքլինի իմ իտէալս էր, եւ ես Արարատը որեւէ ատեն կրնայի բարձրանալ: Իսկ Արարատը բարձրանալու համար ես Հայաստանէն պիտի երթամ Վրաստան եւ հոնկէ մուտք գործեմ Արեւմտեան Հայաստան եւ ոչ թէ Պոլսոյ կամ Անգարայի ճամբով ուղղուիմ Տիգրանակերտ` բարձրանալու համար Արարատը: Մեծ մայրս միայն այդ պարագային պիտի ընդունէր, որ ես Արարատ բարձրանամ: Ես իրեն հանդէպ խոր յարգանք ունիմ, ան եղած է ուսուցչուհի, դպրոցի տնօրէնուհի եւ չորս լեզու գիտէր: Իր կեանքով, կենցաղով եւ հաւատքով մեծ մայրս հմայած է զիս եւ եղած է ներշնչման աղբիւրս», ըսաւ ան:

Պաաքլինի նշեց, որ իր մեծ մօր եւ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին յիշատակին ինք Էվերեսթի գագաթին նաեւ հայկական եռագոյնը զետեղած է` լիբանանեանին կողքին:

Անդրադառնալով հայութեան հետ իր կապին մասին` Ռոժէ Պաաքլինի յայտնեց, որ իր հայրը լիբանանցի է` մարոնի համայնքի զաւակ, իսկ մայրն ու հօրենական մեծ մայրը հայ են: «Սակայն ես` Ռոժէ Մունիր Պաաքլինի, քանի մը տարի առաջ համայնքս փոխեցի եւ դարձայ Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ զաւակ, իսկ վերջերս ստացայ նաեւ Հայաստանի անցագիրս: Չեմ կրնար հայ չզգալ, հայկական դպրոց չեմ գացած, սակայն կը կարդամ, կը գրեմ եւ կը խօսիմ հայերէն եւ այս բոլորը ես կը պարտիմ մեծ մօրս: Ես շատ հպարտ կը զգամ հայկական ինքնութիւն ունենալուս համար եւ ուրախ կը զգամ այդ ինքնութեամբ, որովհետեւ համոզուած եմ եւ իրապէս հայ կը զգամ», ըսաւ Պաաքլինի:

Արարատ բարձրանալու հաւանական թուականի մը մասին հարցումին պատասխանելով` Պաաքլինի յայտնեց, որ ինք սեպտեմբերին պիտի բարձրանայ Արարատ, Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին առիթով եւ այդ առաքելութիւնը պիտի կատարէ իր մեծ մօրը յիշատակին:

Նախաձեռնութեամբ Լիբանանի հայոց թեմի Ազգային առաջնորդարանի տեղեկատուական բաժանմունքին, Ազգային առաջնորդարանի ժողովներու, բաժանմունքներու եւ գործունէութեան ծանօթացման հարցազրոյցներու շարքին, չորեքշաբթի, 29 յուլիս 2015-ին, Դատաստանականի մասին «Վանայ Ձայն» հարցազրոյց մը ունեցաւ Ազգային առաջնորդարանի Դատաստանական, խորհուրդի ատենապետ տոքթ. Վարուժ Պետիրեանին հետ: «Վանայ Ձայն»-ի հաղորդավար Հուրի Փափազեան-Էմմիեան վարեց հարցազրոյցը, որ իր ամբողջութեամբ կը դարձնենք «Ազդակ»-ի ընթերցողներուն սեփականութիւնը:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Դատարանը Ազգային սահմանադրութեամբ ի՞նչ իրաւասութիւններ ունի:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- 17 մարտ 1863-ին կը հաստատուէր Ազգային սահմանադրութիւնը եւ եկեղեցւոյ դատաստանական կազմը իր օրինականութիւնը կ՛առնէր այս սահմանադրութենէն: Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան կրօնական իշխանութեան ենթակայ իւրաքանչիր թեմի մէջ կը կազմուէր Դատաստանական խորհուրդ մը` հետեւեալ իրաւասութիւններով`

1. Ամուսնութեան դաշինքի հարցեր եւ ամուսիններու պարտաւորութիւններ,
2. Ամուսնութեան վաւերականութիւնը կամ անվաւերականութիւնը,
3. Ամուսնութեան լուծումը կամ մարմնական բաժանումը,
4. Ամուսնական յարաբերութիւններու մէջ օժիտի, մահրի, պրոյզի հետ կապուած հարցեր,
5. Որդիութիւն եւ զաւակներու օրինականացում, հետեւանքներ,
6. Որդեգրութիւն, ծնողաց իրաւունքները զաւակներու վրայ,
7. Զաւակներու խնամքը եւ կրթութիւնը` մինչեւ չափահասութեան տարիքը,
8. Ամուսիններու միջեւ սննդագին նշանակելը եւ սահմանելը,
9. Ծնողներու եւ զաւակներու համար սննդագինի յատկացում եւ սահմաններու ճշդում,
10. Ամուսնալուծման կամ անվաւերականութեան պարագային` վնասուց հատուցման նշանակում:

Այս բոլորը դատաստանականի իրաւասութիւններու սահմաններուն մէջ կը մտնեն…

Հ.- Դատարանը աստիճանական ի՞նչ կարգեր ունի եւ ի՞նչ են իւրաքանչիւրին պարտաւորութիւնները:

Պ.- Դատարանը գլխաւոր երկու կարգեր ունի` առաջինը Դատաստանական խորհուրդն է, որուն ենթակայ յանձնախումբը հաշտարարն է, իսկ երկրորդը` Վերաքննիչ ատեանն է: Դատաստանական խորհուրդը կը քննէ այն բոլոր դատերը, որոնք ըստ օրէնքի կը պատկանին Հայոց եկեղեցւոյ իրաւասութիւններուն: Հաշտարար յանձնախումբը կը զբաղի Դատաստանական խորհուրդէն ուղարկուած կամ ուղիղ յանձնախումբին դիմուած պարագաներով` փորձելով յայտնաբերել զոյգերու միջեւ եղած անհամաձայնութիւններու պատճառները եւ զանոնք հաշտեցնել: Վերաքննիչ ատեանին գործն է վերաքննել եւ վճռել բոլոր այն դատերը, որոնք Նախադատ ատեանին կողմէ կնքուած եւ վճռուած են, եւ որոնց վերաքննութիւնը պահանջուած է անհատներու կողմէ:

Հ.- Դատարանը ե՞րբ ընդունուած է Լիբանանի պետութեան կողմէ:

Պ.- 2 ապրիլ 1951-ին քրիստոնեայ եւ հրեայ համայնքներու կրօնական իշխանութիւններուն իրաւասութիւնները սահմանող օրէնք մը հրապարակեց, համայնքներուն մէկ տարի տրուեցաւ, որպէսզի իւրաքանչիւրը իր անձնական իրաւունքները եւ դատավարութեան կանոնները ներկայացնէ պետութեան, պայմանաւ որ պայմանները համընկնին ընդհանուր կարգ ու կանոնին եւ պետութեան ու համայնքներու օրէնքին: Օրին Լիբանանի հայոց թեմի Գաւառական ժողովը (այժմ` Երեսփոխանական ժողով) 20 մարտ 1952-ի նիստին վաւերացուցած է յատուկ կազմուած իրաւագէտներու եւ քննիչ յանձնախումբերու պատրաստած տեղեկագիրը եւ ներկայացուցած` Լիբանանի պետութեան: 11 հոկտեմբեր 1952-էն սկսեալ օրէնքը վաւերացուած է եւ` գործադրութեան դրուած:

Հ.- Դատարան-պետութիւն կապերը ի՞նչ ընթացք ունին եւ օրինական ի՞նչ կարգեր կան:

Պ.- Հայ եկեղեցւոյ կողմէ արձակուած վճիռները` ամուսնութիւնը, ամուսնութեան անվաւերականութիւնը, ամուսնալուծումը եւ զաւակներու օրինականացումը պէտք է պարտադրօրէն հաղորդուին պետութեան: Քաղաքային վիճակի գրասենեակին կը փոխանցուի կա՛մ եկեղեցւոյ եւ կամ ալ անհատին կողմէ` յարգելով գրանցման ժամանակամիջոցը, այլապէս անհատը տուգանք կը վճարէ: Մեր կանոնագիրի որեւէ փոփոխութիւն, որպէսզի օրէնքի ուժ ստանայ, պէտք է վաւերացուի Լիբանանի իշխանութիւններուն կողմէ: Եթէ մէկու մը ճամբու արգելք պիտի դրուի, եթէ մէկու մը հեռաձայնային խօսակցութիւններու արձանագրութիւնները պիտի պահանջուին, եթէ սննդագին չվճարողները հետապնդուին, ապա դատարանը ներքին գործոց նախարարութեան պէտք է դիմէ, որպէսզի հետապնդուին:

Հ.- Հայորդիները ինչպէ՞ս կրնան դիմել դատարան: Պայմաններ կա՞ն:

Պ.- Հայոց եկեղեցւոյ բոլոր զաւակները եւ բոլոր անոնք, որոնք ենթակայ են եկեղեցւոյ կանոններուն, դատ բանալու իրաւունք ունին: Դատ բանալու համար պէտք է անհատը պատճառ ունենայ, պահանջելու հարց ունենայ, իսկ հակառակ կողմն ալ ինքզինք պաշտպանելու խնդիր ունենայ: Անհատը կը ներկայանայ Ազգային առաջնորդարան` դատարանի գործավարին, որուն կը պարզուին խնդիրները: Գործավարը փաստաթուղթերու, դիմումներու եւ պատճէններու գծով իր ցուցմունքները կու տայ, որպէսզի դիմողը ամբողջացնէ իր թղթածրարը: Ապա դատաստանական ատեանը կը հետապնդէ հարցը:

Հ.- Դատարան դիմելու համար փաստաբանի պէտք ունի՞, թէ՞ ոչ:

Պ.- Փաստաբանները պիտի ըսեն, որ անհրաժեշտութիւն է, իսկ ես կը կարծեմ, որ եթէ դիմող անձին հայցը սուտի եւ կեղծիքի վրայ չէ հիմնուած, եւ իրական պատճառ ունի, հարցերը ապրած տառապանքներն են, խորհուրդս է փաստաբանի աւելորդ ծախս չկատարել: Մեր դատարանը իր տարիներու փորձառութեամբ իր բոլոր ճիգերը ի գործ կը դնէ արդար վճիռներ արձակելու:

Հ.- Դատարանի վճիռները ինչպէ՞ս կ՛արձակուին:

Պ.- Մենք միշտ ժամանակ կու տանք, թղթածրարները աչքէ կ՛անցընենք, եւ մեր գլխաւոր նպատակը հաշտութիւն գոյացնելն է: Հաշտութեան բոլոր կարելիութիւնները սպառելէ ետք, դատը լսելէ եւ կողմերու բացատրութիւնները ստանալէ ետք, որ մէկէն երկու տարի կ՛առնէ, ատենապետը դատավարութիւնը փակուած կը յայտարարէ, երբ խորհուրդի անդամներուն կարծիքներն ալ առած է, խորհրդակցութիւններ կատարած է: Որոշումին մասնակցող բոլոր ժողովականները կը ստորագրեն համապատասխան փաստաթուղթի վրայ: Որոշումները կը տրուին միաձայնութեամբ եւ կամ պարզ մեծամասնութեամբ:

Հ.- Առաջնորդ սրբազան հօր վաւերացումը անհրաժե՞շտ է:

Պ.- Առաջնորդ հայրը օրէնքով դատարանի նախագահն է, որ կրնայ նաեւ իր ներկայացուցիչը նշանակել դատարանին մէջ:  Դատարանը բաղկացած է երեք կրօնական եւ երեք աշխարհականներէ: Ատենապետը պէտք է ըլլայ 40 տարիքը ամբողջացուցած աշխարհական:

Դատաստանական խորհուրդը երբ վճիռը յայտարարէ, կողմերը 40 օր ժամանակամիջոց կ՛ունենան բողոքելու եւ վերաքննութիւն պահանջելու: Եթէ կողմերը վճիռը արդար գտնեն, ապա կը ստորագրեն: Եթէ կողմերը 40 օրերու ընթացքին չստորագրեն եւ կամ չբողոքեն, ապա վճիռը վաւերացուած կը յայտարարուի: Ամուսնալուծման եւ անվաւերականութեան իրաւունքը վերապահուած է վեհափառ հօր, իսկ մնացեալ որոշումները ատեանին յանձնուած են:

Հ.- Յայտագիրին մասին ի՞նչ ըսելիք ունիք:

Պ.- Ազգայինները պէտք է ծանօթանան, թէ որո՛նք են իրենց իրաւունքները, ի՞նչ են դատարանը, օրէնքները… Այս բոլորին ու այլ հարցերու լուսաբանութիւններ փոխանցող լաւ եւ հրաշալի հաղորդաշար է, որ գնահատանքի արժանի է:

Նախաձեռնութեամբ Լիբանանի Հայոց Թեմի Ազգային առաջնորդարանի տեղեկատուական բաժանմունքին, Ազգային առաջնորդարանի ժողովներու, բաժանմունքներու եւ գործունէութեան ծանօթացման հարցազրոյցներու շարքին, չորեքշաբթի, 5 օգոստոս 2015-ին, ուսումնական գործունէութեան մասին «Վանայ Ձայն» հարցազրոյց մը ունեցաւ Ազգային առաջնորդարանի Ուսումնական խորհուրդի ատենապետ դոկտ. Յակոբ Եագուպեանին հետ: «Վանայ Ձայն»-ի հաղորդավար Հուրի Փափազեան-Էմմիեան վարեց հարցազրոյցը, որ իր ամբողջութեամբ կը դարձնենք «Ազդակ»-ի ընթերցողներուն սեփականութիւնը:

ՀԱՐՑՈՒՄ.-Ի՞նչ է ձեր կարծիքը այս հաղորդաշարին մասին:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Կը կարծեմ, թէ շատ շինիչ հաղորդաշար մըն է, որ տեղեկութիւն կը փոխանցէ Ազգային առաջնորդարանի զանազան կառոյցներուն մասին, եւ այս մէկը կարեւոր է, որպէսզի հայորդիներ մօտէն ծանօթանան այս բոլորին:

Հ.- Առաջին հերթին կը խնդրեմ, որ ներկայացնէք Ուսումնական խորհուրդին պարտականութիւնը:

Պ.- Ուսումնական խորհուրդը, ըստ Կանոնագրութեան, ազգային վարժարաններու գերագոյն մարմինն է, որ կը մշակէ վարժարաններու բարեկարգման ծրագիրներ, կը քննէ վարժարաններու նախահաշիւ պիւտճէն, հաշուական պատկերները, նիւթական վիճակը… Խորհուրդը կը նշանակէ վարժարաններու խնամակալ մարմինները, որոնք դպրոցներու վերահսկող մարմիններն են` տնօրէններուն կողքին: Լիբանանեան ծրագիրի գործնականացման պարտականութեան կողքին, խորհուրդը կը կազմէ հայագիտական դասանիւթերու ծրագիրները եւ կը ճշդէ եղանակները: Ծրագիրներուն մէջ նաեւ անշուշտ կարեւոր տեղ կը գրաւէ ազգային վարժարաններու մէջ մարդկային պաշարներու զարգացումը` ուսուցիչներու եւ տնօրէններու վերապատրաստութեան աշխատանքը: Մենք բոլորս մնայուն կերպով սորվելու ընթացքի մէջ ենք եւ պէտք է ըլլանք, մենք մեզ միշտ պէտք է պատրաստենք, որպէսզի լաւագոյնը տանք եւ լրացնենք օրուան պահանջները:

Հ.- Նշեցիք, որ կրթական համակարգի ուսումնասիրութիւնն ու պատրաստութիւնը Ուսումնական խորհուրդի աշխատանքներուն մաս կը կազմէ: Այս բոլորին մէջ ուսուցիչը դեր ունի՞:

Պ.- Կը հաւատանք, որ ուսուցիչը պէտք է ունենայ իր հեղինակութիւնը, ունենայ կրթական ծրագիրներու մշակման մէջ իր ըսելիքը, որովհետեւ ինք աշակերտներուն հետ անմիջական կապն է: Ուսումնական խորուրդ-տնօրէն-ուսուցիչ գործակցութիւնը շատ կարեւոր է, որովհետեւ կրթական գործը հաւաքական աշխատանք է: Ուսումնական խորհուրդը հսկողի դեր չունի, այլ` ընդհանուր ուղեգիծին գծով կ՛ունենայ իր ներդրումը: Լիբանանի կրթական ծրագիրը յստակ է, եւ անիկա մեր ուղեցոյցն է, որուն վրայ կ՛աւելնան հայագիտական դասանիւթերու դասաւանդման ծրագիրի պատրաստութիւնը, արտադասարանային աշխատանքները: Աշխատանքի առիւծի բաժինը տնօրէններուն ուսերուն կ՛իյնայ: Մենք ուղեգիծը կը ճշդենք, իսկ մանրամասնութիւններուն ճշդումը, գործնականացումը կը մնայ տնօրէններու պարտականութիւններու սահմաններուն մէջ:

Հ.- Ուսումնական խորհուրդը գլխաւոր ի՞նչ մարտահրաւէրներ ունի:

Պ.- Ներկայիս մեր հիմնական մարտահրաւէրներէն մէկն է Ազգային միացեալ վարժարանի հիմնադրութիւնը, ծրագրումը, բացումը: Արդէն կան ազգային 10 վարժարաններ, որոնք ունին ընթացիկ հարցեր, որոնցմով կը զբաղի Ուսումնական խորհուրդը…

Հ.- Ազգային միացեալ վարժարանի աշխատանքները ո՞ւր հասած են:

Պ.- Շինարարական աշխատանքները ընթացքի մէջ են, իսկ կրթական-մանկավարժական ծրագիրը կը պատրաստուի: Մօտիկ ապագային կը սկսի ուսուցիչներու եւ պաշտօնէական անձնակազմերու նշանակման աշխատանքը, եւ ասոնց հետ զուգահեռ տեղի կ՛ունենայ վարժարանի ներքին քաղաքականութեան եւ կանոններու մշակումը: Այս բոլորը այդքան ալ նորութիւններ չեն, բայց զանոնք  պէտք է պատշաճեցնել ժամանակակից պայմաններուն: Մենք կը հաւատանք, որ գալիքին Ազգային միացեալ վարժարանը մեծ օգուտ պիտի բերէ ո՛չ միայն գաղութին, այլ նաեւ ամբողջ հայութեան:

Հ.- Ազգային միացեալ վարժարանի բացման թուականը յստա՞կ է:

Պ.- Մանրամասնութիւնները աւելի ուշ կը փոխանցենք մամուլով:

Հ.- Վերջապէս, ինչպէս կ՛արժեւորէք հայկական  վարժարանին դերը:

Պ.- Հայկական վարժարանը մեր գոյութեան խարիսխն է: Տասնեակ տարիներէ կայ նոյն տեսլականը, որ կը մնայ ու պիտի մնայ: Եթէ հայկական վարժարան չունենանք, ապա մեր գոյատեւումը հարցականի տակ կ՛ըլլայ:

Հ.- Ո՞ր արժէքները ամուր կը պահեն հայ դպրոցը:

Պ.- Ամէնէն կարեւորը ժողովուրդին հաւատքն է հայ վարժարանին նկատմամբ. կարեւորը այն է, որ ժողովուրդը ինչպէ՛ս կը մօտենայ, ի՛նչ կեցուածք ունի հայ դպրոցին նկատմամբ: Այս մէկը վերնագիրն է բոլոր հարցերուն: Նիւթական ու այլ հարցեր երկրորդական են, եթէ համեմատութիւններ կատարենք: Հայ վարժարանը մարդակերտումի կեդրոն է, որ հաստատուած է ժողովուրդին համար, եւ ժողովուրդը ինքն է, որ պէտք է պահէ եւ իր ներդրումը ունենայ այս վարժարաններու զարգացման մէջ:

Հարցազրոյցը վարեց` ՍԻԼՎԻ ԱԲԷԼԵԱՆ

«Կիւրճիեֆ» ժողովրդական նուագարաններու համոյթը, որ արժանացած է «Էտիսըն» մրցանակին եւ համաշխարհային երաժշտական աշխարհի բարձր գնահատանքին, երկօրեայ տարբեր ծրագիրներով հանդէս եկաւ Լիբանանի հասարակութեան: «Կիւրճիեֆ» համոյթին հիմնադրութեան, անոր գործունէութեան, համերգներուն, պատրաստած ձայնասկաւառակներուն մասին տեղեկութիւններ ունենալու նպատակով` «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ «Կիւրճիեֆ» ժողովրդական նուագարաններու համոյթի հիմնադիր եւ գեղարուեստական ղեկավար Լեւոն Իսկենեանին հետ:

«ԱԶԴԱԿ».- Ընդհանուր անդրադարձ մը կատարենք ձեր ուսումնառութեան:

ԼԵՒՈՆ ԻՍԿԵՆԵԱՆ.- Ծնած եմ Պէյրութ: Հայրս` կարեւորելով երաժշտական կրթութիւնը, ինծի ու եղբօրս տարաւ Համազգայինի «Բարսեղ Կանաչեան» երաժշտանոց, ուր ընտրեցի դաշնամուրը, իսկ եղբայրս` ջութակը: 1991-1992 թուականներուն արդէն մեծ սէր ու նուիրուածութիւն ունէի երաժշտութեան հանդէպ: Լիբանանի մէջ ունեցած եմ շատ լաւ ուսուցիչներ, որոնցմէ` Մարիա Աւետիս, Եսայեան, իսկ վերջին ուսուցիչս` Մայք Աշճեան, որ քաջալերեց եւ ուղղութիւն տուաւ ուսումս շարունակելու Երեւան: 1996-ին երաժշտութեան բնագաւառին մէջ ուսումս կատարելագործելու նպատակով տեղափոխուեցայ Հայաստան: Երեւանի մէջ հանդիպեցայ Զաքար Քէշիշեանին, Հրաչ Այնթապլեանին, որոնք օգտակար դարձան ինծի կողմնորոշուելու սկզբնական շրջանին: Այն օրերուն Երեւանի մէջ ծանօթներ չունէի, բայց բուռն էր փափաքս երաժշտական ուսումս շարունակելու, որովհետեւ կը հաւատայի, թէ հայ երաժիշտը պարտաւոր է գիտնալ հայկական երաժշտութեան մասին: Մեծապէս հետաքրքրուած էի դաշնամուրով եւ երաժշտութեան ստեղծագործական ճիւղով: Ընդունուեցայ Ռոմանոս Մելիքեան երաժշտական ուսումնարան` ապա աւարտեցի պետական երաժշտանոցը եւ ասպիրանթուրան: Շատ լաւ ուսուցիչներ ունեցած եմ` Ռոպերթ Շուկարով` յայտնի դաշնակահար, Վիլլի Սարգսեան եւ ուրիշներ: Ուսումնառութեանս զուգահեռ կ՛ուսումնասիրէի երաժշտութեան ստեղծագործական արուեստը` յօրինումը, (տաւղալար Հարփսիքորտ) եւ երգեհոնը: Աւստրիոյ եւ Իտալիոյ մէջ հետեւեցայ տաւղալարի եւ երգեհոնի մասնագիտական դասարաններու(Master class) եւ վերջապէս հաստատուեցայ Երեւան: Իմ ուսումնասիրութեան հիմնական բնագաւառը հայկական երաժշտութիւնն է հնագոյն շրջաններէն մինչեւ մեր օրերը: Ուսմանս զուգահեռ 2005-էն 2014 եղած եմ գեղարուեստական ղեկավարը Նարեկացի արուեստի միութեան եւ առիթ ունեցած եմ կապեր ունենալու Հայաստանի եւ սփիւռքի հայ թէ օտար յայտնի արուեստագէտներու հետ, որոնց կը պարտիմ գիտելիքներս: Կազմակերպչական գետնի վրայ ալ հսկայ աշխատանք տարած եմ. Հայաստանի մէջ կազմակերպած եմ աւելի քան 2000 համերգ, հանդիպումներ եւ դասախօսութիւններ:

«Ա.».- Ի՞նչ նպատակով եւ ինչպէ՞ս հիմնեցիք «Կիւրճիեֆ» համոյթը: Ինչո՞ւ այս անուան ընտրութիւնը:

Լ. Ի.- Գէորգի Կիւրճիեֆ հայ իմաստասէր է, երաժիշտ եւ գրող: Ծնած է 1860-ականներուն Գիւմրի: Ուսումը կը ստանայ Կարսի մէջ, կապեր հաստատելով տարբեր ազգերու ներկայացուցիչներու հետ` կը սկսի հետաքրքրուիլ հնագոյն արուեստներով, մշակոյթներով, կրօններով եւ ծէսերով: Իր ամբողջ հետաքրքրութիւնը մարդու գոյութեան մասին եղած է: Որոշ ժամանակ ուսանած է Էջմիածինի Գէորգեան ճեմարանը, ապա` անցած Սանահին, յետոյ Պարսկաստան, արաբական երկիրներ, Հնդկաստան, Թիպեթ եւ այլուր: Երկար տարիներու պրպտումներէն ետք ստեղծած է մարդու ներդաշնակ զարգացման դպրոցը: Յօրինած է երաժշտութիւն, մշակած է պարեր, գրած է գիրքեր, որոնք յայտնի են աշխարհի տարածքին եւ  թարգմանուած տարբեր լեզուներու: Իր Beelzebub’s Tales to His Grandson  «Պիլզեպըպի զրոյցները իր թոռնիկին» գիրքը, որ գրուած է հայերէնով եւ ռուսերէնով, ապա թարգմանուած այլ լեզուներու, կը համարուի աշխարհի 100 ազդեցիկ գիրքերէն մէկը: Ֆրանսայի մէջ իր ստեղծած դպրոցը տարածուած է ամէն կողմ: Այսօր աշխարհի գրեթէ բոլոր երկիրներուն մէջ գոյութիւն ունին Կիւրճիեֆի հիմնարկներ: Իրականութեան մէջ օտարներն են, որոնք կ՛ուսումնասիրեն իր ուսմունքը, փիլիսոփայութիւնը, երաժշտութիւնը: Կարելի է ըսել, թէ Կիւրճիեֆի երաժշտական ստեղծագործութիւնները հիմնուած են հայկական հոգեբանութեան վրայ, յատկապէս Գիւմրիի վերաբերող: Հետաքրքրականը այն է, թէ մենք` հայերս, շատ բան չենք գիտեր Կիւրճիեֆի մասին, անոր հայ ըլլալուն մասին, բայց օտարները գիտեն,  ի տարբերութիւն Կոմիտասին, որուն մասին մենք գիտենք, իսկ օտարները` քիչ: Կիւրճիեֆ ունի  մօտ 300 դաշնամուրային ստեղծագործութիւններ, որոնք գրուած են իր աշակերտ Թովմաս տը Հարթմանի օգնութեամբ, որ յայտնի ռուս յօրինող  եղած է, եւ առաջիններէն, որ Կոմիտասի երաժշտութիւնը արժեւորած է Երեւանի մէջ:

«Ա.».- Կիւրճիեֆի համոյթի կազմի երաժիշտներուն մասին անդրադարձ մը կատարենք:

Լ. Ի.- Կիւրճիեֆի ուսմունքով ու արուեստով տարուած` 2008-ին, երբ որոշեցի «Կիւրճիեֆ» համոյթը ստեղծել, սկսայ տարբեր խումբերու եւ անհատ երաժիշտներու կատարումները լսել,  առանց զիրենք տեղեակ պահելու նպատակիս մասին, եւ յաջողեցայ հաւաքել Հայաստանի մէջ ապրող լաւագոյն երաժիշտները, որոնք ունին պրպտելու, ուսումնասիրելու  ձգտում: Այսպէս ստեղծուեցաւ զիրար շատ լաւ հասկցող, համահունչ տասնմէկ երաժիշտներու խումբ մը, որուն անդամները կը նուագեն հայկական տուտուկ, պաս տուտուկ, զուռնա, Մշոյ թմբուկ, տհոլ, տափ, քամանչայ, թառ, ուտ, քանոն, սանթուր, փող (Կոմիտասի ամէնէն սիրելի նուագարանն էր):

«Ա.».- Անդրադառնանք ձեր համերգներուն,  յատկապէս այս տարուան ընթացքին:

Լ. Ի.- 2011-ին «Ի. Սի. Էմ. Ռեքորտզ»-ի կողմէ համոյթի «Կիւրճիեֆի երաժշտութիւնը» խորագրեալ ձայնասկաւառակի հրապարակումէն ետք մեծ ճանաչում ձեռք ձգելով` սկսանք հրաւիրուիլ աշխարհի տարբեր երկիրներ` մասնակցելու հեղինակաւոր փառատօններու: 2011-էն սկսեալ սկսանք համերգներով շրջագայիլ  Հայաստան, Ռուսիա, Պելճիքա, Հոլանտա, Գերմիանիա, Զուիցերիա, Լեհաստան, Ռումանիա, Աւստրալիա: Այս տարի կը պատրաստուինք այցելել Լատին Ամերիկեան երկիրներ` Պրազիլ, Արժանթին, Վենեզուելա, Ուրուկուէյ,  Չիլի: Յուլիս 22-ին Գերմանիոյ Օսնապրուք քաղաքին մէջ ներկայացանք համերգով (Օսնապրուքը Եւրոպայի խաղաղութեան խորհրդանիշ քաղաքն է, որովհետեւ 1600-ական թուականներուն մեծ պատերազմէն ետք այնտեղ կնքուած է խաղաղութեան դաշինքը): Օսնապրուքի քաղաքապետը այս առիթով արտասանած իր խօսքին մէջ կապ ստեղծեց Հայոց ցեղասպանութեան եւ այսօրուան իրադարձութիւններուն միջեւ` հաստատելով, որ  Միջին Արեւելքի մէջ տեղի ունեցածը  անպատժելիութեան հետեւանք է: Այս տարի «Հոլանտ փառատօն»-ին, Պելճիքայի եւ այլ երկիրներու մէջ մեր ունեցած համերգներու ընթացքին լայն անդրադարձ կատարուեցաւ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին:

«Միուզիք գեպաու» համերգասրահին մէջ  առաջին անգամ ըլլալով նուագեցինք Մշոյ շորորը: Լսարանին 95 տոկոսը հոլանտացիներ էին: Անոնց համար լրիւ անսպասելի էր մեր կատարումը, շատ բարդ կշռոյթներ, չափազանց զգայուն, հին եւ խորհրդաւոր երաժշտութիւն, այլ խօսքով հոլանտացիները ուղղակի  ապշած էին: Բոլորն ալ սկսան հետաքրքրուիլ Կոմիտասի գործերով եւ ստեղծագործութիւններով: Ուզեցին խորանալ, աւելի հասկնալ ու ճանչնալ Կոմիտասի ստեղծագործութիւնները: Ահա ա՛յս է մեր առաքելութիւնը: «Կիւրճիեֆ» ժողովրդական նուագարաններու համոյթը ծրագիր ունի Կոմիտասի երաժշտութիւնը աշխարհի բոլոր կողմերը տարածել: Վստահ եմ, երբ «Ի. Սի. Էմ. Ռեքըրտզ»-ը հոկտեմբերին հրատարակէ Կոմիտասի ձայնագրութիւնը, աշխարհի գրեթէ բոլոր ձայնասփիւռի կայաններէն պիտի հնչէ Կոմիտաս: Իսկ մենք` Եւրոպայի տարբեր երկիրներու մէջ կայացած փառատօներուն մասնակցելով, պիտի նուագենք եւ տարածենք Կոմիտասի գործերը:

«Ա.».- Երաժշտական ծրագիրներու ընտրութիւնը, մշակումները եւ փոխադրութիւնները ինչպէ՞ս կը կատարէք: 

Լ. Ի.- Կիւրճիեֆի ծրագիրը կ՛ընդգրկէ 17 ստեղծագործութիւններ, որոնց ժողովրդական նուագարաններու փոխադրութիւնը ես կատարած եմ: Կիւրճիեֆի մեղեդիները հիմնուած են Արեւելքի տարբեր ազգերու ժողովրդական եւ հոգեւոր երաժշտութեան վրայ` հայկական, արաբական, ասորական, քրտական, յունական, կովկասեան եւ այլն: Իսկ Կոմիտասի ծրագիրը կ՛ընդգրկէ անոր յայտնի գործերը եւ առաւելաբար պարերը` Մանուշակի, Շուշիկի, Երանգի, Մարալի,  Կարնոյ, Մուշի մեծ մասամբ Արեւմտեան Հայաստանի երաժշտութիւններ:

Կոմիտասի դաշնամուրային գործերը կատարեցինք համաձայն անոր կողմէ եղած նշումներուն (տափի, թառի ոճով) եւ այլն: Եւ որպէսզի կատարումները ամբողջական ըլլան, վերականգնեցինք կարգ մը գործիքներ, որոնք գործածութենէ դուրս մնացած են ժամանակի ընթացքին. օրինակ` Մշոյ թմբուկը, տուտուկի տարբեր տեսակ, բքու եւ այլն, միաժամանակ օգտագործեցինք այնպիսի գործիքներ, որոնք հայ եկեղեցւոյ ծէսերուն մէջ կ՛օգտագործուէին, ինչպէս` բուրվառը, քշոցը, որոնք նախաքրիստոնէական ժամանակներուն գործածուած նուագարաններ են: Ըստ Կոմիտասի, Մշոյ շորորը եւ այլ պարեր կու գան նախաքրիստոնէական շրջանէն եւ` հասնելով մինչեւ մեր օրերը, պահպանած են բուն խորհուրդը: Իրօք հետաքրքրական է այս խորհրդաւոր երաժշտութիւնը վերարտադրել այն նուագարաններով, որոնք հազարամեակներ գործածած ենք, որպէս ազգային նուագարան եւ մատուցած ամբողջ աշխարհին: Փոխադրութիւնները կը կատարեմ ամբողջովին պահպանելով գործը` մեղեդային եւ կշռութային կառոյցէն ոչ մէկ բան փոխելով: Իսկ մեր համոյթին գործածած ժողովրդական գործիքները վերցուցած եմ` Կոմիտասի նշած նուագարանները հիմք ընդունելով. օրինակ` Մշոյ շորորին մէջ մենք գործածած ենք գրեթէ բոլոր ժողովրդական նուագարանները: Ան պարերու ամբողջ շարք մըն է, ինչպէս քոչարին, բուն շորորը, թռնոցին, ճոճչքը, ռազմական պարը եւ այլն: Հայկական նուագարաններով մեր նուագած հայկական երաժշտութիւնը կը պարունակէ հայ ազգի ոգին, հոգեբանութիւնը, մտածելակերպը, զսպուածութիւնը, ոգեղէն, ռազմաշունչ յատկութիւնը, այլ խօսքով` հայոց պատմութիւնը:

«Ա.».- Խօսինք ձեր արձանագրած յաջողութիւններուն, ապա ձայնասկաւառակներուն մասին:

Լ. Ի.- 2011 թուականին, երբ  «Ի. Սի. Էմ. Ռեքըրտզ»-ի կողմէ հրատարակուեցաւ «Կիւրճիեֆի երաժշտութիւնը», BBC Music Magazine, The Guardian, The financial times, The Wire, Independent, The USA National Public Radio եւ յայտնի այլ լրատուամիջոցներ դրական անդրադարձան «Կուրճիեֆ» համոյթին եւ անոր ստեղծագործական աշխատանքներուն: Ըստ եւրոպացի երաժիշտներուն, Կիւրճիեֆի ստեղծագործութիւններուն նոր մշակումները Կիւրճիեֆը վերադարձուցին իր հայրենիքը: Հոլանտայի մէջ արժանացանք «Թովմաս Էտիսըն» մրցանակին, որ աշխարհի չորս կարեւոր մրցանակներէն մէկն է, իսկ Հայաստանի մէջ ազգային մրցանակաբաշխութեան պարգեւին:  Մեր երկրորդ ձայնասկաւառակը, որ ձայնագրած ենք այս տարի փետրուարին, պիտի հրատարակուի հոկտեմբերին: Յառաջիկայ տարի նոյն ընկերութիւնը գարնան պիտի հրատարակէ Կոմիտասի դաշնամուրային գործեր, կնոջս` Լուսինէ  Գրիգորեանի կատարմամբ: Կոմիտասի այս գործերը հրատարակուած են անցեալին, բայց այս անգամ «Ի. Սի. Էմ. Ռեքըրտզ»-ը պիտի հրատարակէ եւ աշխարհով մէկ տարածէ: Ուրեմն մէկ հրատարակութիւնը ժողովրդական նուագարաններով կատարումներն են, իսկ միւսը` Կոմիտասի դաշնամուրային գործերը, ինչպէս որ հասած են մեզի:

«Ա.».- Որպէս երաժիշտ ու ժողովրդական երաժշտութեան մասնագէտ, ի՞նչ ունիք ըսելիք հայ հասարակութեան:

Լ. Ի.- Իրականութեան մէջ ուրախ եմ, որ կարելիութիւն ունինք աշխարհին ներկայացնելու հայկական երաժշտութիւնը հայկական ժողովրդական նուագարաններով: Եւրոպայի մէջ Կիւրճիեֆ ունի մեծ լսարան, բայց կը կարծեմ, որ Կոմիտաս պէտք է աւելի ուսումնասիրուի ու աշխարհով մէկ տարածուի: Այս մտահոգութենէն մեկնելով` ուսումնական հաստատութիւններուն մէջ դասախօսութիւններ պէտք է կազմակերպել ու նոր սերունդին սորվեցնել Կոմիտասի մասին: Մենք մեր մշակոյթը պահելու խնդիր ունինք, եթէ միայն մեր ուսերուն վերցնենք այս պատասխանատուութիւնը, չենք յաջողիր, բայց երբ մեր համամարդկային արժէք ունեցող գործերը տարածենք, որ միջազգային ճանաչում ունենան, այն ատեն օտարները պիտի սկսին գնահատել ու արժեւորել մեզ, եւ մենք բնականաբար հպարտութիւն պիտի զգանք: Լիովին չենք գիտեր տակաւին, թէ ի՜նչ արժէքներ ունինք: Մենք բախտաւոր ենք, որ հայ ենք: Բախտաւոր ենք, որ հարուստ մշակոյթ ունինք: Անշուշտ նախ մենք պէտք է հասկնանք ու սորվինք հայկական պարերը, երաժշտութիւնը, որովհետեւ անոնց մէջ կան մեր մշակոյթի ու սովորութիւններու մասին թաքնուած գիտելիքներ եւ գոյատեւելու ուժ, որ կը փոխանցուի ենթագիտակցաբար: Կը փափաքիմ, որ մեր պատմութեան մակերեսային կերպով չմօտենանք, այլ անոր ներքին խորհուրդը հասկնանք: Երաժշտութիւնը այն ուժն է, որ կրնայ համախմբել հասարակութեան բոլոր շերտերը: Հայապահպանումը միայն խօսք չդարձնենք. միասնաբար ու համատեղ աշխատինք պահելու մեր լեզուն, երաժշտութիւնը, եկեղեցին, սովորութիւնները, ազգային արժէքները. աշխատինք նաեւ ճիշդ գնահատել մենք մեզ: Մենք նուագած ենք Եւրոպայի ամէնէն պահանջկոտ լսարանին առջեւ, եւ արդիւնքը ապշեցուցիչ եղած է: Երբ բարձր մշակոյթի տէր Եւրոպան մեր արուեստը եւ երաժշտութիւնը այդքան մեծապէս կը գնահատէ, մեզի կը մնայ հպարտանալ, առաւել կառչիլ մեր մշակոյթին, արժէքներուն եւ զանոնք փոխանցել յաջորդ սերունդներուն: Էսթրատային ոճը շատ լաւ է, բայց անցողիկ, հազարամեակներով ապրած ու գոյատեւած մեր մշակոյթը ընդունիք հիմք ու յենինք միայն անոր վրայ:

Հայկական աշուղական երգերը հայկական երաժշտութեան հիմնական սիւներէն մէկը ըլլալով, նաեւ անքակտելի կերպով մաս կը կազմեն հայկական բազմադարեան մշակութային հարստութեան, որոնց պահպանումը եւ փոխանցումը եւս շատ կարեւոր է:

Այս ծիրին մէջ նախորդ ամիս տեղի ունեցաւ Գարմէն Աճէմեանի «Աշուղի սէրը» ձայնասկաւառակի շնորհահանդէսը` մասնակցութեամբ «Սայաթ Նովա» աշուղական համոյթի մենակատարներուն Սարգիս Խաչատրեանի եւ Արթիւր Մնացականեանի:  Այս առիթով «Ազդակ» հարցազրոյց մը կատարեց  Գարմէն Աճէմեանի, Սարգիս Խաչատրեանի եւ Արթիւր Մնացականեանին հետ:

«ԱԶԴԱԿ».- Խօսինք նոր հրապարակուած ձայնասկաւառակին մասին, ինչպէ՞ս ծագեցաւ գաղափարը նման նախաձեռնութիւն մը կատարելու եւ ի՞նչպէս ընթացան աշխատանքները:

ԳԱՐՄԷՆ ԱՃԷՄԵԱՆ.- Նախ եւ առաջ կ՛ուզեմ անդրադառնալ հայ երգին, հայկական ժողովրդական եւ աշուղական երգերուն հանդէպ ունեցած մեծ համակրանքիս, որ միշտ կրցած է զիս առաջնորդել նոր նախաձեռնութիւններու`  հետաքրքրութիւններս մղելով դէպի դասական որոնումներու: Այսօր ես ինծի բախտաւոր կը նկատեմ, որովհետեւ իբրեւ արդիւնք այդ սիրոյս, պրպտումներուս, ջուրը խմեցի ճշգրիտ աղբիւրէն, երբ համացանցին միջոցով ծանօթացայ «Սայաթ Նովա» աշուղական համոյթ էջին, որմէ ետք աշակերտեցի Աշուղ Ջիւանի անուան աշուղական դպրոցին ղեկավարին` Թովմաս Պօղոսեանի, որուն միջոցով նաեւ առիթ ընծայուեցաւ ծանօթանալու սոյն համոյթին մենակատարներուն` Սարգիս Խաչատրեանին  եւ ապա Արթիւր Մնացականեանին:

Մեր աշխատանքները սկիզբ առին 2013-ին` Երեւանի մէջ, եւ իր աւարտին հասան 2015-ին` «Աշուղի սէրս» ձայնասկաւառակով: Սարգիս Խաչատրեանի հետ յատուկ դասընթացքներով սկսանք  Աշոտ Աշոտի երգերէն, որոնցմէ «Այն ճիկար» երգը դարձաւ մեր առաջին  արձանագրած երգը, որ հետզհետէ զարգացուց տրամադրութիւնները այլ երգեր ալ արձանագրելու: Արձանագրած երգերը զետեղուած են այս ձայնասկաւառակին մէջ եւ անոնք ուրախութեամբ  կրնանք հրամցնել թէ՛ լիբանանահայ գաղութիւն, թէ՛ ալ աշխարհով մէկ  սփռուած բոլոր հայութեան: Աւելցնեմ, որ Սարգիս Խաչատրեանի անդրադարձը մեծ էր իմ աշխատանքներուս վրայ, ան է, որ   կարեւոր նկատեց հանրածանօթ մեծ անուններուն կողքին նաեւ այժմէական  նոր աշուղներուն` Երազի եւ Մանուէլի երգերը մեկնաբանելը:

«Ա.».- Ինչո՞ւ «Աշուղի սէրը»:

Գ. Ա.- Յիշեցնեմ, որ Սարգիս Խաչատրեան Երեւանէն կը հետապնդէր սկաւառակին աշխատանքները, իսկ Արթիւր Մնացականեան ալ իր ներդրումը բերաւ սկաւառակին երգերու ցանկին` յարմար երգերու ընտրութեան մէջ: Ինչպէս գիտէք, նախկին ձայնասկաւառակիս վերնագիրը հոն տեղ գտած երգերէն մէկուն վերնագիրն էր` «Ուխտ եմ առել», բայց այս անգամ` խորհրդակցելով երկու մենակատարներուն հետ, միասնաբար համաձայնեցանք «Աշուղի սէրը» խորագիրին ընտրութեան գծով, որպէսզի դրսեւորենք մեր ունեցած անսահման համակրանքն ու սէրը այդ երգերուն նկատմամբ:

«Ա.».- Մաս կը կազմէք «Սայաթ Նովա» աշուղական համոյթին` իբրեւ մենակատարներ, անդրադառնանք խումբին աշխատանքներուն, նաեւ խօսինք ձեր գործունէութեան մասին:

ԱՐԹԻՒՐ ՄՆԱՑԱԿԱՆԵԱՆ եւ ՍԱՐԳԻՍ ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ.- Նշենք, որ 2010-էն սկսեալ ամէն տարի «Սայաթ Նովա» աշուղական համոյթը, իր բազմազան ելոյթներուն կողքին, որոնք կը ներկայացուին  Հայաստանի տարբեր շրջաններուն մէջ, առաքելութիւն դարձուցած է նաեւ համերգներով հանդէս գալ Արցախի մէջ: Այս տարի հոն ելոյթ ունեցանք ե՛ւ հանրութեան, ե՛ւ զինուորներուն` այս տարին նուիրելով Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին: Իսկ մեր յաջորդ կայանը պիտի ըլլայ Ջաւախքը, ուր անգամ մը եւս «Սայաթ Նովա» աշուղական համոյթը ելոյթ պիտի տայ երաժշտասէր հանրութեան:

Մենք 12 տարիէ կը դասաւանդենք Թովմաս Պօղոսեանի ղեկավարած Աշուղ Ջիւանիի անուան աշուղական դպրոցին մէջ եւ ունինք դասարաններ, ուր փոքր տարիքէն կու գան եւ կը սորվին նախ կարեւորագոյն սկզբունքը` մարդկային նկարագիրը, որ Գարմէն Աճէմեանի մօտ ամէնէն շօշափելի գիծն է, եւ որ զինք տարաւ յաջողութեան ուղիով:

«Ա.».- Աշուղական երգերը շատ արժէքաւոր գոհարներ են մեր երաժշտական իրականութեան մէջ, անդրադառնանք անոնց պահպանման եւ նոր սերունդներուն փոխանցելու կարեւորութեան:

Ա. Մ. եւ Ս. Խ.- Աշուղ Ջիւանիի անուան աշուղական դպրոցը, որ վերստեղծած է եւ մինչ օրս կը ղեկավարէ Թովմաս Պօղոսեանը, հսկայական աշխատանք կը տանի աշուղական գանձերը փոխանցելու եւ նոր աշուղներ հայթայթելու, անիկա կու տայ տարեկան 70-100 շրջանաւարտներ: Սփիւռքի տարածքին Գարմէնին տարած աշխատանքը` իր երկու ձայնասկաւառակներով, կարեւոր է այս գոհարները պահպանելու եւ փոխանցելու: Գնահատելի է նաեւ Գարմէն Աճէմեանին` Մեսրոպեան վարժարանին մէջ «Հաւասիի» աշուղական համոյթը ստեղծելը, որուն ընդմէջէն կը յուսանք, որ գործակցութիւններ կ՛ըլլան Աշուղ Ջիւանիի անուան աշուղական դպրոցին հետ` ապագային աշուղի դպրոց մըն ալ հիմնելու համար Լիբանանի մէջ:

«Ա.».- Արդեօք նոր սերունդը տակաւին նախորդին պէս հետաքրքրուա՞ծ է եւ կը հետեւի՞ աշուղական երգերուն

Ա. Մ. եւ Ս. Խ.- Այսօրուան սերունդները ազդուելով ռապիզի տարբեր երաժշտութենէն կարիք ունին աշուղական երգին, զոր օտար հողի վրայ հնչեցնելու առաքելութիւնը կարեւոր է եւ Գ. Աճէմեանի նախաձեռնութիւնը այս իմաստով կարեւոր է: Տակաւին պէտք է ըսել, որ մեծ բան կը պարտինք փրոֆ. Թովմաս Պօղոսեանին, որ բարձր մակարդակի հասցուցած է աշուղական երգը:

Գ. Ա.- Նոր սերունդը նախորդին պէս հաւասար չափով չի հետեւիր աշուղական երգերուն, սակայն ես յառաջընթաց կը նկատեմ աշուղական երգերուն նկատմամբ անոնց հետաքրքրութիւններուն մէջ, որոնք հետզհետէ կը վերակենդանանան` լաւ գիտակցելով այդ երգերուն արժէքին: Այս երեւոյթին փաստն ալ «Աշուղի սէրը» ձայնասկաւառակի շնորհահանդէսն էր, որուն համար շնորհակալ եմ  Համազգայինի Շրջանային վարչութեան հովանաւորութեան եւ Լիբանանի հայոց թեմի  առաջնորդ Շահէ եպս. Փանոսեանին:

Պատրաստեց` ՀՈՒՐԻ ՓԱՓԱԶԵԱՆ-ԷՄՄԻԵԱՆ

Կազմակերպութեամբ «Ուիքիմետիա Հայաստան» հասարակական կազմակերպութեան եւ հովանաւորութեամբ «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնադրամին, 3-12 օգոստոս 2015-ին, Զմմառու «Հայր Շելհուպ» կեդրոնին մէջ տեղի ունեցաւ «Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիա»-ի անդրանիկ ճամբարը, որուն իրենց մասնակցութիւնը բերին լիբանանահայ 10 վարժարաններէ 43 աշակերտներ: Ճամբարին Հայաստանէն իրենց մասնակցութիւնը բերին «Ուիքիմետիա Հայաստան»-ի նախագահ Սուսաննա Մկրտչեան, պատասխանատուներ եւ աշակերտ խմբագրողներ: «Ուիքի ճամբար»-ին նպատակն էր «Ուիքիփետիա» հանրագիտարանին մէջ արեւմտահայերէն բաժինի զարգացումը: «Ուիքի ճամբար»-ին ընթացքին տեղի ունեցան «Ուիքիփետիա»-ի գործածութեան եղանակներու ուսուցման եւ խմբագրական աշխատանքները: Իննօրեայ հաւաքին ընթացքին մասնակից աշակերտները օրական շուրջ 5 ժամ աշխատեցան` փորձառու խմբագիրներու օգնութեամբ պատրաստելու յօդուածներ եւ կատարելու թարգմանութիւններ: Աշխատանքներուն կողքին մասնակիցները արուեստի եւ մարզախաղերու ճամբով ունեցան տարբեր գործունէութիւններ, պարեցին, երգեցին, խաղացին, ծանօթացան արուեստներու եւ ունեցան հետաքրքրական, ուրախ եւ օգտակար ժամանցի պահեր: «Ուիքի ճամբար»-ի գլխաւոր պատասխանատուն էր «Ուիքիմետիա Հայաստան» կազմակերպութեան Լիբանանի ներկայացուցիչ Րաֆֆի Տէմիրճեան: «Ուիքի ճամբար»-ին մասնակից աշակերտները պատրաստեցին խմբագրեցին աւելի քան 700 յօդուածներ: Ճամբարի մասնակիցներէն 7 աշակերտներ արդէն ներկայիս կը մասնակցին Աղուերանի մէջ տեղի ունեցող «Ուիքի ճամբար»-ին: Ձմրան Լիբանանէն երկրորդ պատուիրակութիւն մը պիտի մասնակցի Հայաստանի «Ուիքի ճամբար»-ին: Այս առիթով «Ուիքի ճամբար» մասնակիցներուն հետ կատարուած զրոյցներուն ճամբով անոնք խօսեցան իրենց տպաւորութեան, կարծիքներուն եւ տպաւորութիւններուն մասին, զորս կը հրատարակենք ստորեւ:

ՆԱՐԷ ՊԱԹՈՒԶԵԱՆ
Ազգային Յառաջ Գ. Կիւլպէնկեան վարժարան

Իբրեւ առաջին փորձառութիւն շատ գոհ մնացի թէ՛ ստեղծուած մթնոլորտէն, եւ թէ փոխանցուած գիտելիքներէն: Ասիկա ինծի համար նորութիւն էր, եւ սիրեցի տարուած աշխատանքը եւ պիտի շարունակեմ: Մենք թէ՛ հայ, եւ թէ օտար դէմքերու մասին կը գրենք, եւ ինչ որ կ՛ընենք օգտակար պիտի ըլլայ մեզի եւ այլ աշակերտներու, որոնք պէտք պիտի ունենան այս տեղեկութիւններուն:

ՅԱԿՈԲ ԹԱՇՃԵԱՆ
Մ. եւ Հ. Արսլանեան Ճեմարան

«Ուքի ճամբար»-ը շատ օգտակար ծրագիր մըն է, իսկ ստեղծուած մթնոլորտը` շատ հաճելի: Սկիզբը բնականաբար որոշ դժուարութիւններ ունեցայ, որովհետեւ առաջին անգամն ըլլալով այսքան երկար ժամանակի համար հայերէն կը գրէի, բայց շուտով ընտելացայ աշխատելաոճին եւ մեծ հաճոյքով ընթացաւ գործունէութիւնը:

Համացանցը համաշխարհային լեզու է եւ ես ուրախ եմ, որ այդտեղ նաեւ արեւմտահայերէնը սկսաւ մուտք գործել: Այսպիսով աւելի դիւրացաւ մեր գործը, հարազատ կը զգանք երբ հայերէնով կը գրենք եւ մեր պատրաստածը կը տեղադրենք «Ուքիփետիա»-ի էջերուն վրայ:

Կը քաջալերեմ բոլոր ընկերներս, որպէսզի իրենք ալ խմբագրեն եւ մասնակից ըլլան այս օգտաշատ գործին:

ԱԼԻՍԻԱ ԻՇԽԱՆԵԱՆ
Հայ Աւետարանական Կեդրոնական Բարձրագոյն վարժարան

«Ուիքի ճամբար»-էն շատ բան սորվեցանք, յատկապէս խմբագրել եւ հայերէն լեզուով համակարգիչին վրայ գրել: Ես օգտակար կը գտնեմ այս աշխատանքը, որովհետեւ այն, ինչ որ հոս մենք սորվեցանք պիտի շարունակենք եւ այսպէս մենք եւ յաջորդող սերունդը արեւմտահայերէնով տեղեկութիւններ պիտի ունենայ իր տրամադրութեան տակ, ուստի անոր գործը աւելի դիւրասահ պիտի ըլլայ եւ նկատի առնելով, որ մինչեւ օրս կա՛մ կը թարգմանէինք օտար լեզուներէ կա՛մ արեւելահայերէնէ կը վերածէինք արեւմտահայերէնի:

Կոչ կ՛ուղղեմ բոլոր հայ պատանիներուն եւ երիտասարդներուն, եթէ առիթը ունենան նման ճամբարի մասնակցելու անպայման ներկայանան , որովհետեւ շատ պիտի օգտուին:

ՄԵՐԻ ՄԱԹՈՍԵԱՆ
Սահակեան Լ. Մկրտիչեան վարժարան

«Ուքի ճամբար»-ը օգտակար էր ամէն իմաստով, որ մենք հարստացանք թէ՛ նորութիւններով, թէ՛ գիտելիքներով, եւ թէ նոր ծանօթութիւններով: «Ուքիփետիա»-ն հայերէնով աշխատիլը հետաքրքրական էր եւ օգտակար, որովհետեւ ամէն անգամ որ յօդուած մը կը խմբագրես ու կը տեղադրես, գիտես որ այդ տեղեկութենէն ուրիշ մը կամ ուրիշներ պիտի օգտուին: Բոլորս ալ պէտք է աշխատինք  եւ եթէ ամէն օր մէկ յօդուած տեղադրենք շուտով կը հասնինք այլ լեզուներու մակարդակին:

ԿԱՍԻԱ ԳԱԶԱՆՃԵԱՆ
Հայ Աւետարանական քոլեճ

«Ուքի ճամբար»-ը լաւ փորձառութիւն մըն էր ինծի համար` նորութիւններով լեցուն: Սկզբնական շրջանին խմբագրելը դժուար էր, որովհետեւ սորվելիք շատ բան ունէինք, բայց երբ ընտելացանք մթնոլորտին եւ սորվեցանք ձեւերը, սկսանք աւելի սիրելով եւ հաճոյքով աշխատիլ:

«Ուիքիփետիա»-ն ոչ միայն օգտակար է աշակերտներուն կամ անոնց, որոնք միշտ տեղեկութիւններու պէտք ունին, այլ նաեւ արեւմտահայերէնի պահպանման, որովհետեւ որքան շատ աշխատինք եւ շարունակենք խմբագրել ես վստահ եմ, որ այնքան մեծ թիւով յօդուածներ կրնանք տեղադրել էջին վրայ եւ այսպէս ալ լեզուն պահած կ՛ըլլանք:

ՇԱՀԷՆ ԱՐԱՊՕՂԼԵԱՆ
Ազգային Եղիշէ Մանուկեան քոլեճ

«Ուիքիփետիա»-ին ծանօթ էի եւ յաճախ դպրոցը կը գործածէի, ինչպէս նաեւ կը դիմէի անոր եթէ կարիքը ունենայի փնտռտուքներ  կատարելու, բայց այս բոլորը` օտար լեզուով: Այս ճամբարի ընթացքին ես շատ նորութիւններ սորվեցայ, արեւելահայերէնի մեծ թիւով գրութիւններ վերածեցի արեւմտահայերէնի: Ես կը կարծէի, թէ ձանձրացուցիչ գործ մը պիտի ըլլայ ամէն օր խմբագրելը, չէի կրնար երեւակայել, որ օրական 4 ժամ աշխատիլը, համակարգիչի վրայ գրելը, շարադրելն ու խմբագրելը այսքան հաճելի պիտի ըլլան, մանաւանդ որ մեր գործը օգտակար պիտի ըլլայ բոլոր անոնց, որոնք փնտռտուքներ կ՛ընեն համակարգիչի վրայ եւ փոխանակ ժամանակ տրամադրելու թարգմանական աշխատանքի, այսպիսով պատրաստ տեղեկութիւններ կ՛ունենան իրենց տրամադրութեան տակ:

Ես 99 առ հարիւր վստահ եմ, որ այս գործը պիտի շարունակեմ, որովհետեւ թէ՛ հաճելի է, եւ թէ օգտակար, նաեւ երկար ժամանակ չի խլեր: «Ուքիփետիա»-ն տեղեկութիւններու տրամադրման իմաստով google search-ի վրայ կը յայտնուի առաջին դիրքի վրայ, երբ տեղեկութիւն մը կը փնտռես: Գալով հայերէնին, այժմ արեւմտահայերէնով շատ քիչ յօդուածներ կան, բայց եթէ այսպէս շարունակենք, եւ մեզի միանան ուրիշներ ալ, վստահ թիւը պիտի աւելնայ եւ շուտով կրնանք հասնիլ այլ լեզուներու մակարդակին:

ԼԻԼԻԹ ՄԿՐԵԱՆ
Հայ կաթողիկէ Մեսրոպեան վարժարան

«Ուիքիփետիա»-ն մինչեւ օրս օտար լեզուով կը գործածէի եւ յաճախ պէտք եղած գրութիւնները կը թարգմանէի: Այս ճաբարին սորվեցայ արեւելահայերէն գրութիւնները վերածել արեւմտահայերէնի, եւ յատուկ ձեւեր «Ուիքիփետիա»-ի վրայ աշխատիլ եւ տեղադրել պատրաստուած նիւթերը: Ես կը հաւատամ, որ այս ճամբարը առիթ մը եղաւ հայ աշակերտներուն մօտէն ծանօթանալու թէ՛ «Ուիքիփետիա»-ին եւ թէ արեւմտահայերէնի ծալքերուն, նաեւ հայերէնով համակարգիչին վրայ գրելը նոր վարժութիւն մըն է, որ մեզ պիտի մղէ միշտ գործածելու եւ հայերէնի համակարգիչին եւ համացանցին վրայ: Վստահ եմ, որ այս ճամբարէն ետք ալ պիտի շարունակենք այս օգտաշատ գործը:

ԱՍԱՏՈՒՐ ՊԱՍՄԱՃԵԱՆ
Ս. Խաչ Հարպոյեան վարժարան

«Ուիքիփետիա»-ի աշխատանքներուն ծանօթ էի դպրոցէն, բայց այստեղ սորվեցայ խմբագրել գրութիւններ եւ նաեւ արեւելահայերէնը վերածել արեւմտահայերէնի: Ամէն օր ունինք թեմա մը կամ դէմք մը, որուն միայն գրութիւններ կը խմբագրենք, որպէսզի տեղադրենք էջին վրայ:

Այս փորձառութիւնը շատ օգտակար եղաւ ինծի, որովհետեւ բազմաթիւ նորութիւններ սորվեցայ եւ սկսայ աւելի մօտ զգալ մայրենի լեզուին:

ՈՒԻԼՍԸՆ ԹԱՄԶԱՐԵԱՆ
Ազգային Լեւոն եւ Սոֆիա Յակոբեան քոլեճ

Երբեք ծանօթ չէի «Ուիքիփետիա»-ին, բայց սորվեցայ այդ մասին, երբ եկայ ու մասնակցեցայ այս ճամբարին: Իրականութեան մէջ կը կարծէի, թէ դժուար գործ է էջին վրայ տեղեկութիւններ տեղադրելը, բայց օրէ օր ընտելացանք, որովհետեւ գործը սիրեցի: Հիմնականին մէջ այս ճամբարի ընթացքին ես սորվեցայ  հայերէնով գրել համակարգիչին վրայ, արեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի  վերածել եւ թարգմանական աշխատանք կատարել:

Այս ճամբարը ինծի համար նոր սուր եւ կարեւոր փորձառութեան մը եւ վստահ պիտի շարունակեմ խմբագրել, որովհետեւ կարեւոր է «Ուիքիփետիա»-ն արեւմտահայերէնի պահպանման եւ զարգացման համար:

ՍԷՐԼԻ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ
Ս. Խաչ Հարպոյեան վարժարան

«Ուիքի ճամբար»-ը նորութիւն էր ինծի համար եւ առիթ տուաւ, որ արեւմտահայերէնով գրութիւններ խմբագրենք եւ սորվինք էջին վրայ տեղադրել: Այս գործը օգտակար է թէ՛ մեզի, թէ սփիւռքահայութեան համար, յատկապէս անոնց, որոնք կը գործածեն «Ուիքիփետիա»-ն: Աշխատանքէ անկախ «Ուիքի ճամբար»-ին միջոցով ծանօթացայ այլ աշակերտներու, եւ մթնոլորտը իսկապէս հաճելի էր:

«Ուիքիփետիա» գործածելը գիտէի, բայց այստեղ խմբագրել սորվեցայ եւ տեսայ, որ այս գործը իրականութեան մէջ օգտակար է մեզի համար`  յատկապէս արեւմտահայերէնի պահպանման համար: Ես կը հաւատամ, որ որքան մեծ թիւով յօդուածներ ըլլան էջին վրայ, այնքան աւելի պիտի դիւրանայ աշակերտներուն եւ բոլորին գործը, յատկապէս անոնց համար, որոնք թարգմանելու դժուարութիւն ունին:

Իմ կարծիքովս առաջնահերթութիւնը պէտք է տրուի հայ գրագէտներուն, հայոց պատմութեան կարեւորագոյն դէմքերուն եւ դէպքերուն, յատկապէս 1915-ի Հայոց ցեղասպանութեան կապուած փաստերու եւ տեղեկութիւններու:

ԱԶՆԻՒ ՍՏԵՓԱՆԵԱՆ
(Սուրիահայ ուսուցչուհի)

Մէկ տարիէ ի վեր Հայաստան կը բնակիմ եւ խմբագրական աշխատանք կը տանիմ «Ուքիփետիա արեւմտահայերէն»-ի բաժինին մէջ: Անցեալ տարի որպէս օգնական ուսուցչուհի մասնակցեցայ Հայաստանի մէջ կայացած «Ուիքի ճամբար»-ին: Շատ գոհ եմ Լիբանանի մէջ կայացած ճամբարին մասնակից աշակերտներէն եւ անոնց աշխատանքէն, մանաւանդ որ իրենց աչքերուն մէջ կը տեսնենք այդ խանդը եւ փափաքը սորվելու, որպէսզի իրենք ալ բաժին ունենան այս կարեւոր աշխատանքին մէջ:

Այս ճամբարը ապագայ նախաձեռնութիւններու համար լաւ սկիզբ մըն է եւ, աշակերտներուն վկայութեամբ, իրենք կ՛ուզեն շարունակել այս գործը, որովհետեւ այս ճամբարին միջոցով իրենց լեզուն զարգացաւ, նորութիւններ սորվեցան, թարգմանական աշխատանքի մէջ ալ իրենց կարողութիւնները բարելաւուեցան, ինչպէս նաեւ արեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածելու իմաստով փորձառութիւն շահեցան: Նկատի ունենալով, որ նիւթերը այլազան էին, այդ ալ օգտակար եղաւ իրենց համար:

Պէտք է ըսել, որ այս ճամբարը նաեւ առիթ մը եղաւ, որ հայ աշակերտները զարգացնեն հայերէն գրելու իրենց կարողութիւնները համացանցի վրայ եւ նաեւ անոնց ուղղագրութիւնն ալ բարելաւուեցաւ, որովհետեւ զգուշ են եւ բառարաններ կը գործածեն ճիշդ հայերէն գրելու համար:

Լուսանկարները` ԴԱԼԱՐ Ա

Հարցազրոյցը վարեց եւ խմբագրեց` ՌՈՊԵՐԹ ԱՌԱՔԵԼԵԱՆ

Ճատրակը ստեղծուած է հին Հնդկաստանի մէջ, ապա տարածուելով աշխարհի չորս ծագերը` դարձած է համայն մարդկութեան ամէնէն իմաստուն խաղը: Սեւի եւ ճերմակի անվերջանալի պայքարով զբաղեր են արքաները, ապա` աշխարհի պարզ ժողովուրդները:

Հայոց ճատրակի իմաստուն միտքը միշտ առաջատար դիրքերու վրայ եղած է. աշխարհի ախոյեաններ Տիգրան Պետրոսեան, Կարի Գասպարով, փառապանծ վարպետներ` Ռաֆայէլ Վահանեան, Լեւոն Արոնեան, Սմբատ Լպուտեան եւ այլք:

Շուրջ չորս տարի է, որ ճատրակը Հայաստանի դպրոցներուն մէջ պարտադիր դասաւանդուող նիւթ մըն է, որուն արդիւնքը արդէն իսկ զգալի է մեր հանրապետութեան մէջ: Ճատրակի երիտասարդ վարպետ, Գիւմրիի մանկավարժական համալսարանի ճատրակի բաժինի ուսանող Նորայր Թորոսեան իր բացառիկ հնարաւորութիւններով ապագային կրնայ կանգնիլ համաշխարհային մեծութիւններու կողքին, կամ, ո՞վ գիտէ, հասնիլ աշխարհի  բարձրագոյն պատուոյ հարթակին:

Վերջերս Նորայրը մասնակցեցաւ Ջերմուկ եւ Պաթում քաղաքներուն մէջ կազմակերպուած ճատրակի միջազգային մրցաշարքերուն` արձանագրելով լաւագոյն արդիւնքներ:

Կը ներկայացնենք Նորայր Թորոսեանին հետ այդ առիթով կայացած մեր հարցազրոյցը` «Ազդակ»-ին համար:

Հ.- Իւրաքանչիւր երեխայ օժտուած կ՛ըլլայ որոշ շնորհներով, սակայն միշտ չէ, որ կը բացայայտուի անոնց տաղանդը: Ե՞րբ եւ ինչպէ՞ս բացայայտուեցան ճատրակի հանդէպ ձեր  հակումները եւ տաղանդը:

Ն. Թ.- Հինգ տարեկան էի, երբ հայրիկիս հետ կ՛իջնէի բակ, ուր տաղաւարի մէջ նստած տղամարդիկ ճատրակ կը խաղային: Շարունակ կը հետեւէի մեծերու խաղին` ինծի համար աստիճանաբար բացայայտելով սեւ ու սպիտակ զինուորներու, ձիերու, նաւակներու եւ թագուհիներու տարօրինակ թռիչքները:

Շուտով խաղալու «զարմանալի» կարողութիւնս նկատեց հայրս: Մեր տաղաւարի աւագներու խորհուրդով ան զիս առաջնորդեց Գիւմրիի ճատրակի դպրոց: Թէեւ տարիքս չէր համապատասխաներ ընդունելութեան օրէնքներուն, սակայն ստուգելով կարողութիւններս` զիս գրկաբաց ընդունեցին դպրոց:

Հ.- Ե՞րբ կայացաւ ձեր մասնակցութեամբ առաջին մրցաշարքը:

Ն. Թ.- Ճատրակի դպրոցին մէջ առաջին անգամ մասնակցեցայ մանկական որակաւորման մրցաշարքին, ուր սկսնակները սովորաբար չորրորդ կարգ կը վաստկին, սակայն ես վաստակեցի երրորդ կարգ, որ հինգ տարեկան մանուկի մը համար լաւ ցուցանիշ էր: Եօթը տարեկանիս դարձեալ մասնակցելով նոյն մրցաշարին` ամբողջացուցի առաջին կարգը, որ դարձեալ փայլուն արդիւնք մըն էր:

Հ.- Իսկ ե՞րբ սկսաք մասնակցիլ մեծ մրցաշարերու:

Ն. Թ.- 2005-ին Երեւանի մէջ Տիգրան Պետրոսեանի 75-ամեակին նուիրուած յուշամրցաշարին` մինչեւ տասը տարեկաններու շարքին գրաւեցի առաջին տեղը: Այդ առաջին մեծ յաջողութիւնն էր, որ խթանեց հետագայ յառաջընթացս: Այդ յաղթանակին շնորհիւ իրաւունք ստացայ մասնակցելու ճատրակի ակադեմիայի ուսումնա-մարզական հաւաքներուն:

Հ.- Ի՞նչ նոր հորիզոններ բացուեցան այդ իրաւունքի շնորհիւ:

Ն. Թ.- 2006-ին դարձայ Հայաստանի` մինչեւ տասը տարեկաններու փոխախոյեան` այս անգամ իրաւունք ստանալով մասնակցելու աշխարհի պատանեկան առաջնութեան, որ կը կայանար Պաթում քաղաքին մէջ: Յիսուն մրցակիցներու շարքին, բարձրագոյն վարկանիշներու պատճառով մարզիչներս ինձմէ միայն առաջին մրցանակ կը սպասէին, սակայն տակաւին դժուար էր աշխարհի դէմ պայքարիլը: Ինծի համար չափազանց կարեւոր էր զգալ դիմադրութեան հզօր ուժը: Հետագային, այդ ուժը յաղթահարելու պատրաստակամութեամբ, մասնակցեցայ աշխարհի եւ Եւրոպայի  առաջնութեան մրցաշարերուն:

Լաւագոյն արդիւնքը կրցայ ձեռք բերել Եւրոպայի 2010-ի առաջնութեան ժամանակ:

Քանի մը անգամ Ջերմուկ քաղաքի մէջ կայացող միջազգային մրցաշարերու յաղթանակ տարի:

Հ.- Ո՞ր բարձրագոյն ու կարեւոր հարթակի վրայ էիք, երբ ի պատիւ ձեզ` հնչեց Հայաստանի Հանրապետութեան քայլերգը:

Ն. Թ.- Ռուսիոյ Պերմ քաղաքին մէջ` «Պերմ 2014» խորագիրով կայացած միջազգային մրցաշարի բոլոր մասնակիցները միջազգային վարպետներ էին: Դժուարագոյն այդ մրցաշարին ապահովելով բացարձակ յաղթանակ, հայկական եռագոյնի եւ քայլերգի ներքոյ, ես պատիւ ունեցայ կանգնելու բարձրագոյն հարթակի վրայ:

Հ.- Ընդհանրապէս առաջին անգամ որո՞ւ կը յայտնէք ձեր յաղթանակի լուրը:

Ն. Թ.- Ամէն անգամ հայրս ինք կ՛ըլլայ առաջին անձը, որ ինծի կը փոխանցէ իմ յաղթանակիս լուրը: Ո՛ւր որ ալ ըլլամ, ընտանիքս համացանցի միջոցով կը հետեւի բոլոր քայլերուս:

Հ.- Ի՞նչ է ձեզի համար ընտանիքը:

Ն. Թ.- Ընտանիքս ինծի համար աշխարհի սկիզբն է ու տիեզերքի անսահմանութիւնը:

Հայրս եւ մայրս թեթեւ աթլեթներ են, խորհրդային տարիներու անուանի մարզիկներ: Անոնք ներկայիս կը զբաղին մանկավարժութեամբ:

Քոյրս արեւելագէտ է, պարսկերէնի լաւագոյն գիտակ:

Հ.- Ինչո՞վ կը զբաղիք ճատրակէն զատ եւ ի՞նչ կեանքով ու կենցաղով կ՛ապրիք:

Ն. Թ.- Եթէ մարմինը անգործութեան մատնես եւ միայն ուղեղը մարզես, շուտով ուղեղն ալ կը դադրի գործելէ, հետեւաբար ամէն օր կը զբաղիմ մարմնամարզութեամբ: Համալսարան կը յաճախեմ, դասերս կը կարդամ, դասական երաժշտութիւն մտիկ կ՛ընեմ: Կ՛ապրիմ սովորական կեանքով` խուսափելով խմիչքէն եւ ծխախոտէն:

Ծնողքս մարզիկներ ըլլալով` ինծի համար կը բացայայտեն ճիշդ սնուելու գաղտնիքները:

Հ.- Բնաւորութեան ինչպիսի՞ առանձնայատուկ գիծեր են, որ ձեզ կ՛առանձնացնեն ձեր ընկերներէն:

Ն. Թ.- Բնաւորութեամբ ես հանդարտ եմ, համբերատար, կը սիրեմ խրթին հարցերը վերլուծել հանգամանօրէն եւ ճիշդ որոշում կայացնել: Այդ մասին գիտեն ընկերներս եւ յաճախ խորհուրդներ կը հայցեն ինձմէ: Կան պահեր, երբ ես կը դիմեմ իրենց օգնութեան:

Հ.- Մասնակցելով Եւրոպայի եւ աշխարհի բազում մրցաշարերու` երբեւէ ունեցա՞ծ էք ազրպէյճանցի մրցակիցներ:

Ն. Թ.- 2012-ին Պոլսոյ մէջ, մինչեւ տասնվեց տարեկաններու խմբային առաջնութեան ժամանակ կրցանք պարտութեան մատնել մեր դիմաց ելած Ազրպէյճանի հաւաքականը:

Հ.- Ինչպիսի՞ն էր ազերի մարզիկներուն կեցուածքը հայ մարզիկներուն հանդէպ, խաղի պահին եւ անկէ դուրս:

Ն. Թ.- Անոնք չափազանց քաղաքավար էին, ոգին` մարզական, առանց քաղաքական երանգներու: Ճատրակը կը կայանայ տախտակին վրայ, սակայն անկէ դուրս մարզիկը պէտք է հանդարտ իրավիճակի մէջ, հոգեբանօրէն նախապատրաստուի խաղին: Նախապաշարումները կրնան խանգարել խաղին ընթացքը:

Երբեմն այլ մրցաշարերէն մեզի ծանօթ ազերի մարզիկները, եւ մենք չափաւոր յարգանքով կը բարեւենք զիրար:

Հ.- Երբեւէ մտածե՞ր էք, թէ դուք եւ ճատրակի ձեր մրցակից քաղաքավար ազերին զէնքով կրնայ յայտնուիլ սահմանին վրայ` դէմ յանդիման:

Ն. Թ.- Այն ժամանակ իւրաքանչիւրս ենթակայ կ՛ըլլանք մեր գերագոյն հրամանատարի հրահանգներուն:

Ճատրակը խորունկ, ճկուն, ազնիւ խաղ մըն է, իր անսահման հնարաւորութիւններով:

Եթէ Իլհամ Ալիեւն ալ նախագահ Սերժ Սարգսեանին չափ տիրապետեր ճատրակին, սահմանին վրայ մենք խնդիրներ չէինք ունենար եւ կրակելու փոխարէն` կրնայինք դարձեալ ճատրակ խաղալ:

Հ.- Տեսնելով Երեւանի նորակառոյց շէնքերը, շուկաները, ճամբաներն ու պուրակները, աւագ սերունդին կը համակէ մայրաքաղաքի դիմագիծի աղաւաղման տագնապը: Տեղի՞ն է արդեօք «Սա մեր Երեւանը չէ» տրտունջը:

Ն. Թ.- Բոլոր ժամանակներուն նորը միշտ մերժուած է: Միշտ ալ հայրերը դժուարութեամբ ընդունած են որդիներու նախաձեռնութիւնը: Վստահ` ժամանակին Ալեքսանդր Թամանեանն ալ քարկոծուած է:

Երեւանն ալ, Գիւմրին ալ, Հայաստանի բոլոր քաղաքներն ու գիւղերն ալ մերն են եւ դրական փոփոխութիւնները երիտասարդներուս համար օտար չեն թուիր:

Հ.- Եղած էք աշխարհի տարբեր երկիրներու մէջ` մասնակցելով բազմաթիւ մրցաշարերու: Ի՞նչ ունին այդ երկիրները, որ մենք չունինք:

Ն. Թ.- Ճատրակի մէջ մենք առաջատարներն ենք, եւ աշխարհի շատ մը յառաջադէմ երկիրներ միշտ մեր օրինակին կը հետեւին:

Ճիշդ է, մենք ծով չունինք, Տուպայի աշտարակ չունինք, Էյֆել չունինք, ոչ ալ` Թաժ Մահալ, կամ բուրգեր, սակայն մենք ունինք Մատենադարան, Գեղարդ, Էջմիածին, Սեւան, Շիրակ ու Լոռի, Զանգեզուր ու Արցախ` միշտ բարի, հիւրընկալ, տաղանդաւոր, աշխատասէր մեր քաղաքացիներով: Այսօր մենք ունինք հայրենասէր, անձնազոհ երիտասարդութիւն, որ մեծ պատասխանատուութիւն կը զգայ մեր անցեալի ու ներկայի արժէքներու հանդէպ: Հայաստանը մօտիկ ապագային կ՛ըլլայ մեր տարածաշրջանի զարգացած, հզօրագոյն երկիրներէն մէկը:

Հ.- Կը հաւատա՞ք արդեօք դիպուածին, կամ` բախտի գործօնին:

Ն. Թ.- Կը հաւատամ, թէ մարդ իր ճակատագիրը ինք պիտի կերտէ, սակայն չեմ բացառեր դիպուածի գործօնը:

Այս կեանքէն մենք շատ քիչ բան գիտենք:

Կը քալենք շիտակ, սակայն չենք գիտեր, թէ դիպուածով ե՞րբ եւ ի՞նչ կրնայ յայտնուիլ մեր առջեւ` մեր կամքէն անկախ փոխելով ճշգրիտ նկատուած մեր ուղին:

Հ.- Ձեր կարծիքով, ո՞րն է յաջողութեան գրաւականը:

Ն. Թ.- Մարդ նախ պէտք է հաւատայ ինքնիրեն, ճիշդ գնահատել կարողանայ իր ուժերն ու կարողութիւնները, ապրի հաշտ` ինքիրեն, ապա շրջապատի հետ: Ո՛չ սին գովասանքներէն գլխապտոյտ ունենալ կարելի է, ո՛չ ալ ցեխարձակումները դարձնել ողբերգութիւն:

Իւրաքանչիւր մասնագիտութիւն ունի իր բարձրագոյն հարթակը, որուն հասնելու համար պէտք է առաւելագոյնս ըլլալ աշխատասէր, նպատակասլաց, արդարամիտ եւ խորագէտ:

Հ.- Հնարաւո՞ր է արդեօք տասնիննամեայ ճատրակի վարպետ Նորայր Թորոսեանին օր մը տեսնել` որպէս ճատրակի աշխարհի ախոյեան:

Ն. Թ.- Կ՛ըսեն` «Չկայ զինուոր, որ չ՛ուզեր զօրավար դառնալ»: Ես կ՛աշխատիմ բոլոր ուժերովս, կը մնան Աստուծոյ կամքը եւ դիպուածի գործօնը:

Երեւան – Պէյրութ

Նախաձեռնութեամբ Լիբանանի Հայոց Թեմի Ազգային առաջնորդարանի Տեղեկատուական բաժանմունքին, Ազգային առաջնորդարանի ժողովներու, բաժանմունքներու եւ գործունէութեան ծանօթացման հարցազրոյցներու շարքին, չորեքշաբթի, 26 օգոստոս 2015-ին, դիւանապետի գործունէութեան մասին «Վանայ Ձայն» հարցազրոյց մը ունեցաւ Ազգային առաջնորդարանի դիւանապետ Գօգօ Հաշէօլեանին հետ: «Վանայ Ձայն»-ի հաղորդավար Հուրի Փափազեան-Էմմիեան վարեց հարցազրոյցը, զոր կը դարձնենք «Ազդակ»-ի ընթերցողներուն սեփականութիւնը:

Հ.- Ազգային առաջնորդարանին մէջ ի՞նչ է դիւանապետին պաշտօնը:

Պ.- Ըստ Ազգային սահմանադրութեան, դիւանապետը Ազգային առաջնորդարանի բարձրաստիճան պատասխանատուն է, որուն գործն է վարել Ազգային առաջնորդարանի բոլոր գործերը` հետեւելով սրբազան առաջնորդին եւ Ազգային վարչութեան ցուցմունքներուն: Դիւանապետը ներկայ կ՛ըլլայ խորհուրդներու եւ յանձնախումբերու նիստերուն, տեղեակ կ՛ըլլայ որոշումներէն եւ մօտէն կը հետեւէ գործավարներուն ու քարտուղարներուն կողմէ որոշումներու գործադրութեան աշխատանքին: Դիւանապետը Ազգային առաջնորդարանի բոլոր պաշտօնեաներուն ընդհանուր պատասխանատուն է, աշխատանքի արդիւնաբերութեան համար կը կատարէ համապատասխան հսկողութիւնը: Դիւանապետը գլխաւոր կապն է առաջնորդ սրբազանին, Ազգային վարչութեան, խորհուրդներուն, յանձնախումբերուն եւ պաշտօնէութեան միջեւ: Կը ստուգէ պաշտօնէութեան պատրաստած հաստատագիրները, կը տեղադրէ իր փարաֆը եւ կը ներկայացնէ սրբազան հօր, որ ստորագրէ: Արտաքին իմաստով կապն է անհատներու, հաստատութիւններու եւ գրասենեակներու:

Հ.- Այսինքն բոլոր ժողովներուն ներկայ կ՛ըլլա՞ք:

Պ.- Ոչ անպայման: Երբ հրաւէր ուղղուած է եւ կամ ալ կարիքը կայ, այն ատեն ներկայութիւնը կը հաստատուի, բայց Ազգային վարչութեան նիստերուն դիւանապետին ներկայութիւնը բնականաբար կ՛ըլլայ մնայուն:

Հ.- Ազգային առաջնորդարանի աշխատանքները ի՞նչ կարգով կ՛ընթանան:

Պ.- Ազգային առաջնորդարանը իր հովանիին տակ գործող բոլոր եկեղեցիներուն, դպրոցներուն, խորհուրդներուն, յանձնախումբերուն աշխատանքները համակարգող կառոյցն է, ուր իրենց հերթական ժողովներն ու հաւաքները կը գումարեն Ազգային վարչութիւնը, Կրօնական ժողովը, Տնտեսական խորհուրդը, Ուսումնական խորհուրդը, Ընկերային յանձնախումբը, Բնակարանային յանձնախումբը, Կալուածոց խորհուրդը, Դատաստանական խորհուրդը, Դամբարաններու օրինականացման յանձնախումբը, «Երջօ Սամուէլեան-Եռագոյն» սրահին յանձնախումբը եւ այլն:

Հ.- Իսկ առաջնորդարանին մէջ պաշտօնէութեան աշխատանքներուն բաժանումը ինչպէ՞ս կատարուած է:

Պ.- Ունինք ընդունարանի,  խորհրդակատարութեան եւ հաստատագիրներու պատրաստութեան, Ազգային տուրքի, դամբարաններու բարեզարդման, բնակարանայինի ընկերային ծառայութիւններու, փաստաբանի եւ Տեղեկատուական բաժանմունքի գրասենեակները:

Առաջնորդարանին մէջ նաեւ կը գործէ Դատաստանական խորհուրդը` իր գործավարով եւ Ուսումնական խորհուրդը` իր գործավարով, քարտուղարով, հաշուական քննիչով եւ պետական գործերու ու ապահովագրական գործերով զբաղող պաշտօնեաներով:

Հ.- Ազգային առաջնորդարանէն դուրս, դպրոցներէն ու եկեղեցիներէն անկախ, այլ կեդրոններ կամ գրասենեակներ կա՞ն:

Պ.- Ազգային առաջնորդարանի նախկին շէնքին մէջ (Ս. Քառասնից Մանկանց եկեղեցւոյ կից) կը գործէ «Հայ ճոպ»-ի` գործի հայթայթման գրասենեակը: Հոն նաեւ պաշտօնեայի մը ճամբով կը կատարուին արխիւներու վերադասաւորման աշխատանքները:

Հ.- Արխիւներու վերաբերեալ աշխատանքը ո՞ւր հասած է…

Պ.- Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմին ընթացքին արխիւները տեղադրուած էին տարբեր կեդրոններու մէջ ու այսօր մեր առաջնահերթ աշխատանքը հաւաքագրումն ու ցանկագրումն է: Երկրորդ հանգրուանին պէտք է թուայնացնենք, ինչ որ բաւականին ժամանակ կը խլէ: Երեք ամիս է սկսանք գործի, բայց այստեղ երկար շունչ պէտք է… 1929-էն ի վեր արխիւներ գոյութիւն ունին, տոմարներ կան, փաստաթուղթեր կան: Քանի մը օր առաջ հայորդի մը նուիրեց Ս. Նշան եկեղեցւոյ քարտէսները: Այս գծով Տեղեկատուական բաժանմունքն ալ աշխատանք կը տանի, ու արդէն սկիզբ առած է լուսանկարներու թուայնացման աշխատանքը:

Հ.- Իսկ գրատուն «Նարեկացի»-ն:

Պ.- Նշեալ գրատունը գլխաւոր մատակարարն է ազգային վարժարաններու գիրքերու եւ գրենական պիտոյքներու, բնականաբար, բոլորին տրամադրութեան տակ է:

Հ.- Ծառայողական իմաստով ի՞նչ նախաձեռնութիւններ կ՛իրականանան:

Պ.- Ազգային առաջնորդարանը ժողովուրդին ծառայութիւն մատուցող կառոյց է: Ընկերային ծառայութիւններու գրասենեակը կը հասնի մեր ժողովուրդի ընկերային կարիքներուն, անկէ անկախ ունինք փաստաբանական գրասենեակի որոշ անվճար ծառայութիւններ` իրաւաբանական խորհուրդներ տալով հանրութեան: Տակաւին, բացարձակ իրականութիւն է մեր վարժարաններուն մէջ կրթաթոշակներու գծով հասկացողութիւն ցուցաբերելու գործնական մօտեցումը, որ նոյնինքն ծառայութիւն է, որովհետեւ այդ օժանդակութիւնները տեղ մը պիւտճէական խախտում կ՛արձանագրեն:

Հ.- Խորհրդակատարութիւնները ի՞նչ ձեւով կը կատարուին:

Պ.- Մկրտութեան, պսակի, նշանախօսութեան, թաղման ու այլ կարգերու հաստատագիրներու դիմումները կատարուելէ ետք կը ստուգուին, ծրարները կ՛ամբողջանան եւ սրբազան առաջնորդը կը վաւերացնէ: Մենք կ՛ուզենք, որ շատ արագ ժամանակամիջոցին ընթանայ աշխատանքը: Ներկայիս 24 ժամ ետք արդէն կը փոխանցենք ծրարները:

Երկքաղաքացիութեան պարագային, Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպանատան հետ համաձայնութիւն ունինք, որուն ճամբով հաստատագիրներ կը տրուին եւ յատուկ կարգ գոյութիւն ունի:

Հ.- Կը մտածէ՞ք ծառայութիւնները արդիականացնելու մասին:

Պ.- Տեղեկատուական բաժանմունքը կը զբաղի Ազգային առաջնորդարանի կայքի պատրաստութեամբ: Յուսամ յառաջիկայ ամիսներուն իր աւարտին կը հասնի: Կայքին մէջ տեղ պիտի տրուի առցանց հաստատագիրներու դիմումներ կատարելու դրութեան, որպէսզի գործողութիւնը մէկ այցելութեամբ եւ աւելի կարճ ժամանակի ընթացքին աւարտի:

Հ.- Դժուարութիւններ կա՞ն:

Պ.- Լիբանանահայ բոլոր կառոյցներուն նման, մենք ալ ունինք մարդուժի տագնապ, յանձնախումբերու մէջ աշխատողներ գտնելը դժուարացած է, բայց կարելի սահմաններու մէջ նուաճումներ եւ ձեռքբերումներ կ՛արձանագրենք: Մեր հիմնական դժուարութիւնը այն է, որ մեր ժողովուրդը ծանօթ չէ մեր աշխատելաոճին: Այս նպատակով է, որ Տեղեկատուական բաժանմունքը կազմակերպեց այս հաղորդաշարը: Այս առիթով, յատուկ շնորհակալութիւն «Վանայ Ձայն»-ին, որ տեղ ու ժամանակ կը տրամադրէ: Վերջապէս, կը հաստատեմ, որ մենք պատրաստ ենք լսելու եւ մտիկ ընելու մեր հայրենակիցներուն մտահոգութիւններուն, հարցերուն եւ առաջարկներուն, եւ կարելի սահմաններուն մէջ տալու լուծումներ ու ցուցաբերելու համապատասխան օժանդակութիւն: