Արցախի մէջ յառաջիկայ տարի կայանալիք նախագահական ընտրութիւններուն եւ արցախեան հիմնախնդրի կարգաւորման բանակցային գործընթացի ներկայ փուլին մասին «Փաստինֆօ»-ն զրուցած է ՀՅԴ Արցախի Կեդրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչ Դաւիթ Իշխանեանի հետ: Ստորեւ` հարցազրոյցը:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Պարո՛ն Իշխանեան, խօսենք Արցախի ներքաղաքական մթնոլորտից, ի՞նչ իրավիճակ է, ի՞նչ ակնկալիքներով էք պատրաստւում նախագահական ընտրութիւններին:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Սովորական նախընտրական մթնոլորտ է, որեւէ արտառոց երեւոյթ կարծես թէ չկայ. բնականաբար քաղաքական ուժերի վերադասաւորումներ են տեղի ունենում, նաեւ յայտեր` մասնակցելու ապագայ համապետական ընտրութիւններին, յատկապէս` նախագահական ընտրութիւններին: Միակ արտառոց երեւոյթը Սահմանադրութեան «ընձեռած» հնարաւորութիւնն է` համաժամանակեայ ընտրութիւնների անցկացումը մէկ օրուայ մէջ:
Հ.- Դաշնակցութիւնը դեռ կարծես թէ որոշում չունի, շարունակւո՞ւմ են քննարկումները, թէ՞ արդէն մօտ էք համապատասխան որոշմանը: Կը մասնակցէք առանձի՞ն, թէ, այդուհանդերձ, կը սատարէք թեկնածուներից մէկին:
Պ.- Ընտրութիւններին մասնակցութեան մեր ձեւաչափի մասին հանդէս ենք եկել յայտարարութեամբ, երբ սկսել էինք քաղաքական քննարկումներ` դաշտում գործող կուսակցութիւններ եւ նաեւ հաւանական որոշ թեկնածուների հետ: Քննարկումների փուլը աւարտել ենք եւ դեկտեմբերի 15-ին կը գումարենք մեր արտակարգ ժողովը: Ի հարկէ մեր քննարկումների արդիւնքների մասին կը տեղեկացնենք, թէ որոնք են ընտրուած այդ ժողովի պատգամաւոր, եւ քննարկումների արդիւնքում ի յայտ կը գայ ձեւաչափը, որով կը մասնակցենք ընտրութիւններին եւ կ՛ունենանք համապատասխան որոշում:
Հ.- Պարո՛ն Իշխանեան, հասարակական-քաղաքական շրջանակներում ու մամուլում քննարկւում է այն հարցը, թէ ո՛վ է լինելու Հայաստանի Հանրապետութեան գործող իշխանութեան նախընտրելի թեկնածուն: Նոյնիսկ անուններ են նշւում, թեկնածուներից առնուազն 2 անունները մամուլով շրջանառուեցին:
Պ.- Եւ ովքե՞ր են այդ երկուսը:
Հ.- Մամուլում շրջանառւում են Արայիկ Յարութիւնեանի եւ Մասիս Մայիլեանի անունները:
Պ.- Մեր նախաձեռնած հանդիպումների ընթացքում ո՛չ մէկը, ո՛չ միւսը չեն ներկայացել որպէս Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնների նախընտրած թեկնածու եւ, այդ առումով, թերեւս զերծ կը մնամ մամուլում շրջանառուող տեսակէտների մեկնաբանութիւնից: Ինչ մնում է ապագայ նախագահի հարցին, բնականաբար ով էլ որ ընտրուի Արցախի նախագահ, կարծում եմ, այն ներդաշնակ համագործակցութիւնը, որ մենք ունեցել ենք 90-ական թուականներից այս կողմ, ի հարկէ, Հայաստան-Արցախ որոշ վայրիվերումներով, կարծում եմ այդ քաղաքականութիւնը պէտք է որդեգրուի:
Հ.- Արցախի առաջին եւ Հայաստանի 2-րդ նախագահ Ռոպերթ Քոչարեանն իր վերջին հարցազրոյցում յայտարարել է, որ անընդունելի է Ղարաբաղում ունենալ «քծնող նախագահ», որը, մէջբերեմ ` «Հնազանդօրէն տուրք է տալիս ոեւէ մէկի, ներառեալ` Հայաստանի վարչապետի, քմահաճոյքներին»: Նա նաեւ ասել է, որ` «Ընտրութիւններին արտաքին ուժերի կողմից ֆինանսաւորուող ոչ կառավարական կազմակերպութիւնների միակցումը հարցեր է առաջացնում» եւ որ` «Այնտեղ պէտք են պատերազմով կոփուած խիզախ առաջնորդներ: Յուսամ` ղարաբաղցիների ընտրութիւնը հէնց այդպիսին կը լինի»: Համաձա՞յն էք այս մօտեցմանը:
Պ.- Անկեղծ ասած, ամբողջութեամբ ծանօթ չեմ Ռոպերթ Քոչարեանի հարցազրոյցին, ուստի զերծ կը մնամ մեկնաբանութիւնից, որովհետեւ ճիշդ չեմ համարում ընդհանուր հարցազրոյցից վերցուած առանձին հատուածին մեկնաբանութիւն տալ, բայց մէկ բան կարող եմ ասել, որ Արցախի իշխանութիւնները եւ քաղաքական պատասխանատուները միշտ էլ պէտք է ունենան ինքնուրոյն գործելու քաղաքական վարքագիծ եւ Արցախի ինքնիշխանութեան առումով դերակատարութիւն ունենան:
Հ.- Անցնենք արցախեան հիմնախնդրի կարգաւորման բանակցային գործընթացին: Ինչպէ՞ս էք գնահատում ներկայ փուլը: Պրաթիսլաւայում Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ազրպէյճանի ԱԳ նախարարների հանդիպումից եւ այդ հանդիպմանը նախորդած ու յաջորդած յայտարարութիւններից յետոյ մտահոգութիւնները ոչ թէ փարատուեցին, այլ հակառակը` է՛լ աւելի ուժգին են հնչում:
Պ.- Երկու ձեւով կարելի է հարցին մօտենալ. ի վերջոյ, Պրաթիսլաւայում կայացած հանդիպումից յետոյ հայկական եւ ազրպէյճանական կողմերի սկզբունքների հրապարակայնացումը տեղի ունեցաւ եւ, եթէ մենք ուշադրութեամբ հետեւենք ու վերլուծենք այդ սկզբունքները, մենք կը տեսնենք, որ այդ երկու կողմերի հրապարակած սկզբունքների հատման կէտերը կարծես թէ չկան, դրանք զուգահեռներ են, որոնք հատուելու նոյնիսկ միտումներ չեն պարունակում: Շատ վտանգաւոր տեսակէտ եւ կարծիք շրջանառութեան մէջ դրուեց վերջին 2 օրուայ ընթացքում, թէ որքանո՛վ է այդ ամէնը հաւաստի եւ իրականութեանը համապատասխանող, չեմ կարող ասել, բայց անշուշտ, երբ խօսւում է բանակցային գործընթացքում 3-րդ կողմի` արցախեան կողմի մասնակցութեան ձեւաչափը վերականգնելու փաստարկի մասին, անընդունելի է ազրպէյճանական համայնքի ներգրաւուածութեան մասին խօսելը:
Հ.- Դուք նկատի ունէք Հայաստանի Հանրապետութեան ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցութեան պատգամաւոր Յովհաննէս Իգիթեանի յայտարարութի՞ւնը, թէ՞ «Փաշինեանն էլ է յայտարարել, որ խնդիր չկայ, եթէ բանակցութիւններին մասնակցի նաեւ Արցախի ազրպէյճանական համայնքը»:
Պ.- Այո՛, կայ այդ յայտարարութիւնը, յամենայն դէպս սա մտահոգիչ երեւոյթ է եւ բանակցային գործընթացի ու հիմնախնդրի կարգաւորման գործընթացի վրայ լուրջ ստուեր է, եւ որեւէ առումով այն չի կարող նպաստել մեր ակնկալիքներին:
Հ.- Ակնկալո՞ւմ էք Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանից բացատրութիւն կամ մեկնաբանութիւն` այս խնդրի հետ կապուած, որովհետեւ իշխող խմբակցութեան պատգամաւորը յղում արեց հէնց նրան:
Պ.- Այդպիսի հնարաւորութիւններ կարելի է ստեղծել: Վերջերս, երբ Հայաստանի վարչապետը Արցախում էր ու առանձին հանդիպում եղաւ Արցախի նախագահի հրաւէրով ու նաեւ մեր քաղաքական ուժերի պահանջով, այնտեղ նաեւ որոշակի անդրադարձ կար բանակցային գործընթացին: Այդ հանդիպման ժամանակ վարչապետի ներկայացրած տեսակէտները կարծես թէ համահունչ էին ղարաբաղեան ընդհանուր տեսակէտներին, եւ եթէ խորանանք, համահունչ էին նաեւ Դաշնակցութեան սկզբունքին` զարգանալ չզիջելով: Յամենայն դէպս այդպէս էր ներկայացւում, թէ որքանո՛վ է գործողութիւնների ընթացքը համահունչ, սա արդէն այլ հարց է:
Հ.- Ձեր յիշատակած հանդիպմանը սպասուող ընտրութիւններում Արցախի Հանրապետութեան նախագահի թեկնածուներից մէկը` Վիթալի Բալասանեանը բացակայում էր, նրան փաստօրէն չէին հրաւիրել: Ինչպէ՞ս էք վերաբերում այս փաստին:
Պ.- Ես նորից եմ ուզում կրկնել, որ այդ հանդիպումը նախաձեռնուել է Արցախի նախագահի կողմից, եւ մենք, ես, յամենայն դէպս այնտեղ յայտնուեցի Արցախի նախագահի հրաւէրով ու թերեւս մենք հրաւիրուած չէինք որպէս նախագահի թեկնածուներ: Այդ հանդիպման ընթացքում խօսուեց Ղարաբաղի հարցի մասին, մեր դերակատարութեան, անելիքների մասին, ի հարկէ որոշակի տեղեկատուութիւն տրուեց վերջին մէկուկէս տարուայ ընթացքում Հայաստանի սպառազինութիւնների մատակարարման ընթացքի մասին եւ անդրադարձ եղաւ ապագայ ընտրութիւններին: Այդ առումով, թերեւս, ես չեմ կարող ամբողջապէս այն տեսակէտն ունենալ, ինչպէս լրատուամիջոցները ներկայացրին, թէ նախագահի թեկնածուներին էին ներկայացուած, եւ հարցը, որ Վիթալի Բալասանեանի ներկայութիւնը չկար, պէտք է միւս կողմին ուղղել:
Հ.- Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետի խօսնակ Վլադիմիր Կարապետեանը հարցին անդրադառնալով` յայտարարել էր, որ չի հրաւիրուել, եւ որ` վարչապետն ու նրան սատարող Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացիները Բալասանեանի վերջին ամիսներին ծաւալած գործունէութիւնը Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Արցախի ազգային անվտանգութեան տեսակէտից համարում են քայքայիչ: Այս տարբերակուած մօտեցմանն ինչպէ՞ս էք վերաբերւում:
Պ.- Այդ առումով ես որեւէ մեկնաբանութիւն չեմ կարող տալ եւ կարծում եմ, որ եթէ նախագահի թեկնածուների խնդիր կար, ապա ոչ միայն Վիթալի Բալասանեանը, այլեւ այս փուլում հաւանական այլ թեկնածուներ եւս, թերեւս, Ղարաբաղում արդէն իսկ յայտնի են` Ռուսլան Իսրայէլեան, Վահան Բադասեան, գուցէ` Հայկ Խանումեան եւ ուրիշներ: Այդ առումով, եթէ նախագահի հաւանական թեկնածուների ձեւաչափը ընտրուէր, այդ թեկնածուները եւս պէտք էր լինէին:
Հ.- Վերջում` նորից հիմնախնդրից: Պրաթիսլաւայում եւս մէկ անգամ ակնյայտ դարձաւ, որ հայկական ու ազրպէյճանական կողմերի տեսակէտները տրամագծօրէն տարբեր են: Այս իրավիճակում Նիկոլ Փաշինեանի յայտարարութիւնը, թէ հիմնախնդիր կարգաւորումը պէտք է ընդունելի լինի Հայաստանի Հանրապետութեան, Ազրպէյճանի ու Արցախի ժողովուրդների համար, որքանո՞վ է ընդունելի եւ, ի վերջոյ, ո՞րն է այդ լուծումը դիրքորոշումների նման կարծրութեան պարագայում:
Պ.- Կարծում եմ այդ ամէնի մասին խօսելը գուցէ իմաստ չունի, եթէ ես ուղղակիօրէն անդրադառնամ այն փաստին, որ նաեւ Դաշնակցութեան կառոյցում կայ կենտրոնական հարց` ո՞րն է Հայաստանի ներկայ իշխանութիւնների ռազմավարութիւնը ղարաբաղեան հիմնահարցում, եւ ո՞րն է հայեցակարգը, որով կ՛առաջնորդուեն Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնները: Մենք չենք տեսնում այս հարցերի պատասխանները, այդ իսկ պատճառով, կարծում եմ, աւելորդ է մեկնաբանութիւնը:
Մ. Ղ.