Հարցազրոյցը վարեց` ՍԻԼՎԻ ԱԲԷԼԵԱՆ
Յովսէփ Գասպարեանին գործերը վկայութիւն մըն են հայ ժողովուրդի արժէքներուն, արուեստին, մշակութային ու հոգեկան հարստութեան եւ աւանդին մասին: 20 դեկտեմբեր 2018-ին «Պատկեր» մշակոյթի տուն-օճախին մէջ պիտի ներկայացուին նկարիչ Յովսէփ Գասպարեանին նկարները: Այս առիթով «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ նկարիչին հետ` իմանալու համար անոր գործերու թեմային ու աշխատանքի ընթացքի մասին:
«ԱԶԴԱԿ».- Խօսինք ձեր պատրաստած «Մասնիկներ» ցուցահանդէսի նիւթին մասին:
ՅՈՎՍԷՓ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ.- Ընդհանրապէս տպաւորապաշտ նկարչութիւն է ըրածս: Ցուցահանդէսին նիւթը մեր անցեալի յիշողութիւններն ու ներկայի պայմաններն են: Յիշատակելի նկարներ կան, ինչպէս` Սանճաք քեմփի մասին, ուր ծնած եւ մինչեւ 4 տարեկան ապրած եմ: Պէյրութեան երկու նկար կայ, ինչպէս` Երկաթէ կամուրջը իր շոգեկառքով ու հին ինքանաշարժով եւ երկաթուղիի մը պատկերը, որուն մէջէն ծառեր բուսած են, որոնք մեզի կը յիշեցնեն պէյրութեան գեղեցիկ օրերը: Նաթիւրմորթեր կան, դիմանկարներ կան անձերու, որոնք միշտ փողոցն են, եւ շատեր զանոնք կը ճանչնան: Ժողովուրդէն, առօրեայէն, մտահոգութիւններէն ծնած նկարներ են` մէկ խօսքով: Մէկ կամ երկու քաղաքական նկար ալ կայ: Անգամ մըն ալ ըսեմ, որ բոլոր նկարները տպաւորապաշտ դպրոցին կը պատկանին, այսինքն բոլոր նկարները յիշողութեան կ՛երթան, կամ` ապագայի ու ներկայի, վերացական նկարներ չկան: Դիտողը շատ դիւրաւ կը հասկնայ ըսուածին եւ ուզուածին մասին:
Մօտաւորապէս 6 տարիէ չեմ պատրաստած ցուցահանդէս, այս չի նշանակեր, որ նկարչութիւնը դադրեցուցած էի, այլ պարզապէս ցուցահանդէս չէի պատրաստեր, որովհետեւ պայմանները լաւ չէին եւ այդ մթնոլորտին մէջ չէի: Հիմա ալ ատենը չէր, բայց պէտք էր կազմակերպէի ցուցահանդէս, որ խօսքս տեղ հասնի:
«Ա.».- Խօսինք ձեր նախկին ցուցահանդէսներուն մասին:
Յ. Գ.- Առաջին ցուցահանդէսիս նիւթը յեղափոխական եղած է, ներկայացուցած եմ մօտ 40 նկար, որմէ ետք պատրաստած եմ ցուցահանդէս մը, որ կը պարունակէր մեր յիշողութեան եւ մանկութեան նկարները, պուրճհամուտեան նկարներ, ծովանկարներ, դիմանկարներ, ես միշտ ծերուկները նկարած եմ, որ յիշուին, Այնճարէն բաւական նկարներ նկարած եմ, օրինակ հին տուները, նորը բան մը չ՛ըսեր ինծի: Հինին մէջ մեր մանկութեան կ՛երթանք, իսկ նորին մէջ չենք գիտեր, թէ ո՛ւր կ՛երթանք: Նորերը ինծի համար տգեղ գեղեցկութիւններ են: Թերեւս, երբ ժամանակը անցնի, չեն ալ յիշուիր: Ներկան` դէպի ո՞ւր, միշտ հարցման նշանի տակ է, մանաւանդ` սփիւռքահայուն համար:
«Մասնիկներ» ցուցահանդէսը եօթներորդ ցուցահանդէսս է, որ կը պատրաստեմ: 2003-էն ի վեր միշտ ցուցահանդէս տուած եմ երկու տարին անգամ մը, իսկ ատկէ առաջ աշխատած եմ «Կայծեր»-ու եւ աֆիշներու կողքերը պատրաստելով, պատերազմի շրջանին: Այս օրերուն դպրեվանք դաս կու տամ նկարչութեան եւ արուեստի պատմութեան մասին:
Կ՛աշխատինք ապրելու համար, կ՛ապրինք գծելու համար: Ցուցահանդէսներս եղած են քանի մը տեղ: Առաջին ցուցահանդէսս «Նոազ արք»-ի մէջ ըրած եմ. Մովսէս Հերկելեանին քով, որ զիս քաջալերողներէն էր: Երկրորդը ըրած եմ Անթիլիասի վանքի թանգարանին մէջ, երրորդը` Մեսրոպեան դպրոցի սրահին մէջ, չորրորդը` նորէն Անթիլիասի թանգարանը, հինգերորդը` Սուրբ Խաչ, վեցերորդը` Հալէպ: Հիմա ալ կը մտածեմ ակադեմիա աւարտած երիտասարդ նկարիչներու յատուկ դասարան պատրաստել, անձնական դասեր տալ, որ աւելի հմտանան նկարչութեան եւ արուեստի պատմութեան մէջ:
Կը կարծեմ, որ դպրոցներուն մէջ նկարչութիւնը աւելի հիմնական դաս պէտք է ըլլայ, որովհետեւ անպայման ամէն մարդ պէտք է գիտնայ գծել, եթէ մարդ նկարիչ ալ չըլլայ, գոնէ գունաւորել գիտնայ, հասկանայ նկարչութենէն, որ եթէ նկար մը տեսնէ, արժեւորէ, գիտնայ` ո՛ր մէկը լաւ է, ո՛ր մէկը` վատ:
Պէտք է դպրոցները բարձր դասարաններու աշակերտներուն առիթ տան, որ ցուցահանդէսներու երթան, դիտեն, սորվին եւ բան մը ստանան այդ ցուցհանդէսներէն: Աշակերտները լաւ նկարներ տեսնելով` կը տպաւորուին:
Երբ Հալէպի մէջ ցուցահանդէս տուի, բոլոր դպրոցներուն բարձր դասարանները եկան եւ դիտեցին: Հոս աշակերտները քիչ անգամ եկած են ցուցահանդէս դիտելու: Անշուշտ նկարիչն ալ իր կարգին պէտք է բացատրէ աշակերտներուն, որ արդիւնք տայ նկարչութիւնը:
Դպրոցներուն մէջ փոքր դասարաններուն պէտք է նկարիչներու կեանքին մասին տեղեկութիւններ տան, նկարներէն ցուցադրեն, նկարիչներու մասին խօսին: Միայն լեզու, աշխարհագրութիւն եւ պատմութիւն բաւարար չեն աշակերտին, արուեստ ալ պէտք է, նկարչութիւն, քանդակագործութիւն, շինարարութիւն եւ այլն: Աշակերտները պէտք է ծանօթանան հայ մշակոյթին, կը կարծեմ, որ եթէ մարդ մշակոյթէն հեռու մնաց, ամէն բանէ հեռու կը մնայ:
«Ա.».- Արուեստը աշխատանքի արդի՞ւնք է, թէ՞ մարդ ձիրք պէտք է ունենայ:
Յ. Գ.- Իտալիոյ ոսկեդարու ժամանակ բոլոր նկարիչները չէ, որ ուսուցիչներ ունէին: Կան նկարիչներ, որոնք ուսուցիչներ չեն ունեցած: Անպայման մարդ ձիրք պէտք է ունենայ: Նկարչութիւնը աստուածատուր է, առանց աստուածատուր ուժի` ինչպէ՞ս կարելի է նկարիչ դառնալ, զգացում բացատրել, զգացում ներկայացնել: Բայց ըսեմ նաեւ, որ ի սկզբանէ նկարել գիտցողը պէտք է տաշուի, շտկուի, ուղղութիւն ստանայ, արուեստի պատմութիւն գիտնայ, որ շատ կարեւոր է:
«Ա.».- Գոյներու ներդաշնակութեան մասին խօսինք:
Յ. Գ.- Կան նկարներ, որոնց իմաստը գոյնով կու տաս, մանաւանդ եթէ քաղաքական նկարներ են, բայց կարելի չէ գորգ գծել` առանց գոյնի, ի՞նչ իմաստ կ՛ունենայ: Դիմանկար գծելը իմաստ կու տայ առանց գոյնի, բայց եթէ գոյնով ըլլայ, աւելի տպաւորիչ կը դառնայ: Գոյնը անպայման կապ ունի նկարի պատմութեան հետ, նկարի խօսքին հետ:
Մեր հայկական նկարչութիւնը եթէ դիտենք, շատ վառ գոյներ գործածողներու կը հանդիպինք, բայց բոլոր հայ նկարիչներու գործերուն մէջ անպայման տխրութիւն մը կը տեսնենք. օրինակ` Մարտիոս Սարեան այնքան լաւ գունաւորած է , բայց եթէ քով-քովի դնենք անոր նկարները, պիտի տեսնենք, որ բան մը ունին անոնք ըսելիք: Մինաս Աւետիսեանին գործերը երբ դիտենք, տխրութեան գոյնը շատ աւելի կը տեսնենք: Միշտ տխուրը ներկայ է հայ նկարչութեան մէջ: Չենք կրնար ձերբազատիլ անկէ: Մանկութենէն տխրութիւնը մեր մէջ մտած է, որովհետեւ մեր երկրին մէջ չենք: Մեր պատմութիւնը ահռելի ձեւով մեր վրայ ազդած է: Այո՛, կ՛ուրախանանք, կը պարենք, բայց քիչ մը հեռուէն եթէ դիտենք մենք մեզ, կը զգանք, որ բան մը կայ, որ դեռ չէ լուծուած:
«Ա.».- Ի՞նչ խորհուրդ կու տաք սկսնակ նկարիչներուն:
Յ. Գ.- Յարատեւ աշխատանք եւ համբերութիւն, քանի որ արուեստագէտներուն կեանքը աւելի դժուար է, որովհետեւ անոնք թէ՛ պիտի աշխատին ապրելու համար, թէ՛ պիտի ապրին, երգելու կամ նուագելու համար: Այս երկուքը միասին քիչ մը դժուար է: Վստահ եմ` բոլոր արուեստագէտները կեանքի մէջ են, պիտի ապրին, որ գծեն, որ քանդակեն: Մտահոգութիւններ միշտ ալ կան, բայց երբ նկարիչը նկարելու սկսի, պէտք է ամէն բան մէկ կողմ ձգէ: Նկարիչները, երբ եռոտանիին առջեւ կը նստին, կը մոռնան ամէն ինչ: Երբ նկարը աւարտի, ես ինծի հարց կու տամ, թէ ինչպէ՛ս գծեցի այս նկարը: Ինչ ալ ըլլայ պարագան , նկարիչը պէտք է անջատուի , որ լաւը ներկայացնէ: Ամէն բան համոզումով պէտք է ըլայ, առանց համոզումի` անիմաստ կը դառնայ գործը եւ արդիւնք չի տար:
Վերջապէս, շնորհակալութիւն կ՛ուզեմ յայտնել «Ազդակ»-ին, որ ինծի համար հարազատ է, եւ` «Պատկեր» մշակոյթի տուն-օճախին, որ անպայման տեղ կու տայ անոր, որ կ՛ուզէ գործակցիլ իրեն հետ: Ան, որ կը դիմէ Արփի քոյրիկին, հարազատութիւն կը զգայ: Գրեթէ թանգարան է «Պատկեր»-ը, որովհետեւ հայկական բոլոր տուեալները կը պարուանկէ իր մէջ` ուտելիքէն սկսած մինչեւ արուեստը: