«Երկիր»-ը հարցազրոյց մը կատարած է ՀՅԴ պատգամաւորութեան թեկնածու Արմէնուհի Կիւրեղեանին հետ:
«ԵՐԿԻՐ».- Ինչո՞ւ որոշեցիք առաջադրել ձեր թեկնածութիւնը:
ԱՐՄԷՆՈՒՀԻ ԿԻՒՐԵՂԵԱՆ.- Կուսակցութիւնն է որոշել, որ ես առաջադրուեմ, իսկ ես չէի կարող չկատարել կուսակցութեան ԳՄ-ի որոշումը: Բացի այդ` ինքս էլ համարում եմ, որ Աժ-ում կանանց ներգրաւուածութիւնն անհրաժեշտութիւն է: Կարծում եմ` ես ունեմ այդ համապատասխան ներուժը եւ կարող եմ իմ ներդրումն ունենալ ե՛ւ խմբակցութեան աշխատանքներում, ե՛ւ կանանց ներգրաւուածութեան հարցերում` դէպի դրականն ուղղորդելով հանրութեանը: Աժ-ում պատգամաւորութեան կարճ ժամկէտում ես համոզուեցի, որ կան անելիքներ, եւ այս պարագայում` շատ-շատ են այդ անելիքները:
«Ե.».- Ինչի՞ց է պէտք սկսել, ի՞նչ է ենթադրում ձեր ծրագիրը:
Ա. Կ.- Ամենակարեւոր հարցը, որ այս ընթացքում Աժ-ում արձանագրել եմ, այն է, որ ցանկացած նոր նախագիծ ընդունելուց առաջ նախ պէտք է յստակ պատկերացնել իրավիճակը եւ չբերել նախագծեր, որոնք պահի խնդիրներ են լուծում, որոնք, առանց ամբողջական, համալիր մօտեցումները հաշուի առնելու, լուծում են առաջարկում, իսկ նման նախագծերի փորձ մենք ունեցել ենք, տեսել ենք: Պէտք է խորը վերլուծութիւններով սկսել ծրագրային առաջարկի եւ դրա իրականացման գործընթացը: Այսօր առաջադրուած կուսակցութիւնների նախընտրական ծրագրերին ծանօթանալով, նրանց մօտեցումներին արդէն ծանօթ լինելով` զգում եմ, որ Դաշնակցութեան մասնակցութիւնն ընտրութիւններին շատ կարեւոր է, քանի որ այնպիսի ծրագրեր են առաջ քաշւում, որոնք խօսում են հաւասարութեան, բայց ոչ` արդարութեան մասին: Իսկ այդ ամէնը վտանգաւոր է, քանի որ, իմ կարծիքով, մեր երկրի համար առաջին հերթին կարեւոր են ընկերային արդարութեան կայացումը, ազգային անվտանգութեանը միտուած որոշումների կայացման գործընթացի իրականացումը, պետութեան դերի բարձրացմանը միտուած օրէնսդրական փոփոխութիւնները, խորհրդարանական համակարգի իրական կայացման գործընթացը: Իսկ այս ամէնը մենք ունենք` Դաշնակցութեան ծրագրերում արձանագրուած:
«Ե.».- Որպէս ընտրող` ինչո՞ւ պէտք է իմ քուէն տամ Դաշնակցութեանը:
Ա. Կ.- Որովհետեւ Դաշնակցութիւնն այն միակ կուսակցութիւնն է, որը սփռուած է ամբողջ աշխարհով եւ համազգային կուսակցութիւն է: Դաշնակցութիւնն այն միակ կուսակցութիւնն է, որի առաջին գծում ազգայինն է, պետութեան, պետականութեան եւ ազգային արժէքների ամրագրումը: Դաշնակցութիւնն այն միակ կուսակցութիւնն է, որը ընկերային արդարութեան ջատագովն է: Դաշնակցութիւնն այն միակ կուսակցութիւնն է, որը ընկերային դերի բարձրացման կարեւորութեան մասին է անընդհատ խօսել: Դաշնակցութիւնն այն միակ կուսակցութիւնն է, որը մինչեւ հիմա չունի խօսքի եւ գործի հակասութիւն` մենք 20 տարի առաջ, 1 տարի կամ 1 ամիս առաջ ասել ու արել ենք նոյնը: Գուցէ մեր իւրաքանչիւր ասածը կեանքի չի կոչուել, բայց մենք մեր ասածի տէրն ենք ու շարունակութեան մէջ պէտք է հասնենք այդ արդիւնքներին: Երբեւիցէ չի եղել, որ ասենք մի բան ու յետոյ փոխենք կամ գործենք լրիւ հակառակ ուղղութեամբ: Ի վերջոյ, ուրիշ ոչ մի կուսակցութիւն չի ներառում այն ամէնը, ինչ նշեցի:
«Ե.».- Խորհրդարանում Դաշնակցութեան կեցուածքը ո՞րն է լինելու, ընդդիմութեան դերու՞մ էք լինելու:
Ա. Կ.- Իշխանութիւն-ընդդիմութիւնը որոշւում է ընտրութիւնների արդիւնքում: Ինչ-որ տեղ ենթադրւում է, որ գործող իշխանութիւնը կը ստանայ քուէների մեծամասնութիւնը, եւ, բնականաբար, մնացածը կը լինեն ընդդիմութիւն, եթէ նրանցից որեւէ մի ուժ չհամաձայնի քոալիսիոն կազմել: Այսօր կան ուժեր, որ յայտարարում են, թէ այսուհետ իրենք ընդդիմութիւն են: Ի՞նչ է սա նշանակում. եթէ ընդամէնը երէկ դուք կառավարութեան մաս էիք կազմում, կառավարութեան բերած բոլոր ծրագրերին ոչ միայն կողմ էիք քուէարկում, այլեւ ծափերով ու ողջոյններով ներկայացնում էիք այն հանրութեանը` որպէս միակ եւ ճիշդ ճանապարհ, իսկ հիմա ձեզ ընդդիմութիւ՞ն էք համարում: Կան նաեւ ուժեր, որոնք յայտարարում են, որ ընդդիմութիւն են` չասելով, թէ ինչին են ընդդիմանալու: Եթէ իշխանութիւնը կը բերի այնպիսի հարցադրումներ, որոնք մեր նախընտրած ուղեգծին դէմ են, բնական է, որ մենք դէմ ենք լինելու դրանց: Բայց նախապէս յայտարարել, որ նրանց բոլոր առաջարկներին դէմ ենք լինելու, քանի որ ընդդիմութիւն ենք, ուղղակի լուրջ չէ: Եթէ ինչ-որ որոշում կապուած է լինելու ազգային անվտանգութեան խնդիրների հետ, ազգային արժէքների պահպանման խնդիրների հետ, տնտեսութեան զարգացման մեր մօտեցումների հետ, մենք կողմ կը լինենք:
«Ե.».- Շատ է խօսւում, որ Դաշնակցութիւնը շահարկում է իր` 128 տարուայ կուսակցութիւն լինելու փաստը: Դաշնակցուութիւնը ժամանակակից մարտահրաւէրների ու խնդիրների լուծումներն ինչպէ՞ս է տեսնում:
Ա. Կ.- Հարցն այն է, որ լինելով 128 տարուայ կուսակցութիւն` Դաշնակցութիւնը հնարաւորութիւն ունի վերլուծելու աւելի խորքային հիմնախնդիրներ եւ այդ վերլուծութեան մէջ հաշուի առնելու աւելի խորքային հարցեր, որոնք առկախուած են հայոց պետականութեան, հայ ազգի արժէքային համակարգի առաջ: Սակայն որեւէ կուսակցութիւն, եթէ այսօրուայ իրավիճակը հաշուի չառնի ու չփորձի գործել այսօրուայ պարունակում, չի կարող յաջողել: Մեր հիմնական նպատակային խնդիրները չեն փոխուել, գուցէ փոխուել են միջոցները, մեքանիզմները, որոնք պէտք է իրականացնել նպատակին հասնելու համար, բայց մեր հիմնական նպատակը չի փոխուել: Մենք ունենք տարիների մեծ փորձ` ինչպէս անընդհատ թարմացնել ու երիտասարդացնել մեր շարքերը, ունենք պատանեկան, երիտասարդական, ուսանողական շարքեր:
«Ե.».- Ասում էք` համալրում էք ձեր շարքերը, բայց ՀՅԴ-ի ցուցակում նոր անունները քիչ են, օրինակ` առաջին տասնեակում:
Ա. Կ.- Ես չէի ասի, որ նոր անունների քանակը քիչ է մեր ցուցակում: Իսկ եթէ մտածում էք, որ առաջին տասնեակում լրիւ նոր, քաղաքական գործունէութեան փորձ չունեցող անձինք էինք ներկայացնելու, ապա ես դրան այնքան էլ կողմնակից չեմ: Ամէն դէպքում, ԱԺ ցուցակում պէտք է որոշակի աշխատանքային, քաղաքական փորձ ունեցող մարդիկ լինեն: Իսկ մեր ցուցակում հէնց այդպիսի մարդիկ են ներառուած: Եթէ փորձեմ անդրադառնալ գործող իշխանութեան ցուցակին, ապա նկատելի է, որ նրանց ամբողջ ցուցակը նախարարական, մարզպետական աշխատակազմն է` մարզպետ, փոխմարզպետ, փոխմարզպետի օգնական, նախարար, փոխնախարար, նրանց օգնականները… Ինձ մօտ հարց է առաջացել` մենք երկու շաբաթ քարոզարշաւ ունենք, այդ մարդիկ արձակուրդի դիմու՞մ են գրելու, որպէսզի քարոզարշաւին մասնակցեն, թէ՞ բաւարարուելու են աշխատանքից յետոյ մի քանի ժամուայ քարոզչութեամբ: Երկու դէպքն էլ ինձ համար մտահոգիչ է, քանի որ եթէ նախարարը պէտք է դիմում գրի, նրան պէտք է փոխարինէր փոխնախարարը, որը նոյնպէս ցուցակում է, նրան էլ վարչութեան պետը պէտք է փոխարինէր, որն էլ է ցուցակում: Հիմա ուզում եմ հասկանալ` այսպէս մինչեւ ու՞ր ենք իջնելու: Իսկ եթէ նրանք դիմումներ չեն գրելու եւ բաւարարուելու են աշխատանքից յետոյ քարոզչութեամբ, արդեօ՞ք վարչական լծակների չարաշահում չի լինելու: Շատ մտահոգիչ է: Բացի այդ` նրանց ցուցակում անուններ են, որոնք մարզերում ընդհանրապէս անյայտ մարդիկ են, որեւէ գործօնէութեամբ աչքի չեն ընկել, եւ նման մարդկանց վստահել այսօրուայ օրէնսդիրը` անհեթեթութիւն է:
«Ե.».- Ինչո՞վ է կարեւոր կանանց դերը, ներգրաւուածութիւնն Ազգային ժողովում:
Ա. Կ.- Կանանց ներգրաւուածութիւնը որոշումների կայացման բոլոր մակարդակներում ես միշտ կարեւորել եմ, քանի որ ցանկացած որոշում վերաբերում է հանրութեանը, իսկ հանրութեան կէսից աւելին կանայք են: Կանայք տարբերւում են տղամարդկանցից ոչ միայն կենսաբանօրէն, այլեւ` նոյն հարցի վերաբերեալ իրենց մօտեցումներով: Իսկ եթէ նրանց մօտեցումները որոշումների կայացման գործընթացում հաշուի չեն առնւում, երբ այդ որոշումը մտնում է կեանք, հակադրւում է շատերի կարծիքին, եւ շատ արագ այն փոխելու պահանջ է առաջանում: Այսինքն` եթէ որոշումը հաշուի չի առնում հանրութեան հնարաւոր մեծամասնութեան կարծիքը, կեանքի կոչուելիս շատ արագ կը ծնի փոփոխութեան պահանջ: Պէտք է ուշադրութիւն դարձնել նաեւ այն հանգամանքին, որ բարձրագոյն կրթութիւն ունեցողների 60 տոկոսից աւելին կանայք են. կանայք ունեն հզօր ներուժ, եւ այսօր մեր երկրի այս ծանր իրավիճակում, երբ մենք քատրային սով ենք տեսնում, այդ հզօր ներուժի չօգտագործումը, մեղմ ասած, շռայլութիւն կը լինի: Եթէ կանայք ներկայացուած են լինում որոշումների կայացման գործընթացում, այդ երկրում որոշումներն աւելի շատ սոցիալական ուղղուածութիւն են ստանում, իսկ մենք այսօր հանրութեան մէջ հիմնականում բողոքի մեծ ալիք ունենք, քանի որ ընկերային հիմնախնդիրներն էին շատ սուր կանգնած հանրութեան առաջ:
«Ե.».- Այդ դէպքում` ինչո՞ւ Դաշնակցութեան ցուցակում կանանց ներգրաւուածութիւնն այնքան է, որքան օրէնքն է պահանջում, եւ ոչ աւելին:
Ա. Կ.- Այո՛, լաւ կը լինէր, որ կանանց թիւն աւելի շատ լինէր: Սակայն այսօր բոլոր ուժերն իրենց ցուցակում` գոնէ առաջին 15-20 համարներում, այդ համամասնութիւնն են պահել: Բայց մենք պէտք չէ մոռանանք, որ Դաշնակցութիւնը Ընկերվար Միջազգայնականի անդամ է, եւ նրա համար միշտ կարեւոր են եղել ընկերային խնդիրները, կանանց ներգրաւուածութիւնը: Դաշնակութիւնն առաջին խորհրդարանում ունեցել է 3 կին պատգամաւոր, Ճափոնում ունեցել ենք կին դեսպան, որն աշխարհում առաջին կին դեսպանն էր, եւ դա` այն դէպքում, երբ այդ ժամանակաշրջանում կանայք պայքարում էին ոչ թէ ընտրուելու, այլ ընտրելու համար: Մենք նաեւ ՀՕՄ-ի կառոյցն ունենք, որը նոյնպէս աշխուժ գործունէութիւն է ծաւալում: Այսօր էլ Դաշնակցութիւնն ընտրական օրէնսգրքի փոփոխութիւնների մէջ կարեւոր է համարում առաջին եռեակում կին թեկնածուի պահանջ դնելը:
«Ե.».- Դաշնակցութիւնն արե՞լ է բոլոր քայլերը, որպէսզի հանրութիւնն իր քուէն տայ իրեն` հաշուի առնելով հիմա` որպէս ընդդիմութիւն հանդէս գալու ենթադրուող կարգավիճակի եւ մինչեւ այդ տարբեր ժամանակաշրջաններում իշխանութեան հետ քոալիսիոն կազմելու փաստը:
Ա. Կ.- Դաշնակցութիւնը միշտ չէ, որ քոալիսիոնների մէջ է եղել, բայց ցանկացած քոալիսիոն արդիւնաւէտ է եղել ոչ թէ Դաշնակցութեան, այլ հանրութեան, պետութեան համար: Մենք առաջին անգամ քոալիսիոն կազմեցինք այն ժամանակ, երբ Լեւոն Տէր Պետրոսեանն ու նրա խմբակն առաջ էր քաշում Արցախի տարածքները յանձնելու մասին մօտեցումները: Բնական է, որ մենք պէտք է քոալիսիոն կազմէինք իշխող ուժի հետ եւ մերժէինք այդ մօտեցումը: 2009-ին դուրս եկանք այդ քոալիսիոնից հէնց միայն այն պատճառով, որ ստորագրուեցին Ցիւրիխեան արձանագրութիւնները եւ այնտեղ առաջ էին քաշւում նախապայմանների մասին պայմանաւորուածութիւնները, որոնք մեր մօտեցումներին կտրականապէս դէմ էին: Յաջորդ անգամ մենք 2016-ին ենք քոալիսիոն կազմել, եւ այդ քոալիսիոն համաձայնագրի առջեւ դրուած էին օրակարգային մի քանի հարցեր` խորհրդարանական համակարգի եւ 100 տոկոսանոց համամասնական ընտրական համակարգի հաստատում, գործադիր, օրէնսդիր եւ դասական համակարգերի տարանջատում, ընդդիմութեանը վերահսկիչ բոլոր մեքանիզմների յանձնում: Այս բոլորին մենք հասել ենք քոալիսիոնի արդիւնքում: Այսօր յեղափոխութիւնը յաղթանակեց հէնց այդ իրականացուած կէտերի արդիւնքում. չունենայինք խորհրդարանական կառավարման համակարգի հաստատում, չէինք ունենայ այսօրուայ յեղափոխութեան յաղթանակը, չունենայինք 100 տոկոսանոց համամասնական ընտրակարգի ամրագրում, չէինք ունենայ այսօր 70-30 տոկոս` անընդհատ շահարկուող հնարաւորութիւնն ընդդիմութեան համար, չունենայինք սահմանադրութեան փոփոխութիւնը, չէինք ունենայ գործադիր, օրէնսդիր եւ դատական մարմինների տարանջատումը: Այսինքն մենք մեր գործունէութեամբ առնուազն նպաստել ենք այնպիսի համակարգի ստեղծմանը, որը բերեց յեղափոխութեան յաղթանակի: Տեսէք` տնտեսութեան զարգացման ցածր մակարդակի հիմնական պատճառներից մէկը տնտեսական մենաշնորհն է, իսկ այն ծնուել էր քաղաքական մենաշնորհի առկայութիւնից: Քաղաքական մենաշնորհից ազատուելու ամենաճիշդ ճանապարհը սահմանադրութեան փոփոխութիւնն էր, որի համար մենք 20 տարուց աւելի պայքարեցինք եւ հասանք դրան:
«Ե.».- Հաշուի առնելով աւագանու ընտրութիւնները` քարոզարշաւի ինչպիսի՞ ընթացք էք ակնկալում:
Ա. Կ.- Նախ` չէի ցանկանայ, որ նոյն մթնոլորտը լինէր, ինչ աւագանու ընտրութիւններին էր: Չեմ կարծում, որ էական փոփոխութիւններ կը լինեն, բայց ամէն դէպքում քարոզարշաւը պէտք է հնարաւորինս փորձել շեղել սեւ-սպիտակի պայքարից դէպի քաղաքական ծրագրերի, գաղափարների պայքար: Ի վերջոյ, մեր նպատակը պետութեան ամրապնդման, ազգային անվտանգութեան հիմնահարցերի լուծումն է: Այն, որ ընտրակաշառք չի լինելու, գրեթէ համոզուած եմ, բայց որ վարչական լծակները չեն օգտագործուելու, ես դրանում խիստ կասկածում եմ: Իսկ դա նոյնպէս կը յանգեցնի ոչ արդար ընտրապայքարի:
Կ. Հ.